'Born to be Blue': de lengte en breedte van tijd

05 juli 2017 door Ronald Glasbergen

Het jaarlijkse North Sea Jazz festival is een goede gelegenheid om even stil te staan bij jazzlegende Chet Baker. Jazz is many things en Chet Baker is er één van. Een andere aanleiding is de film 'Born to be Blue' van schrijver, regisseur Robert Budreau over een stuk uit het leven van de jazzmusicus. De film is niet in de Nederlandse bioscoop uitgebracht. Ten onrechte. 'Born to be Blue' (2015) geeft een overtuigend en gedreven beeld van de onevenwichtig levend maar begaafde musicus Chet Baker en diens muziek.

Chet Baker werd als Chesney Henry Baker Jr. in 1929 geboren in het plaatsje Yale in Oklahoma. Hij overleed in 1988 in Amsterdam. Doodsoorzaak: een val vanuit de tweede verdieping van Hotel Prins Hendrik waar hij toen woonde.

De film begint rond 1966. Trompettist Chet Baker komt net opnieuw uit de gevangenis voor iets met drugs. Chet is behalve een buitengewoon getalenteerd trompettist, heroïneverslaafd. Bovendien is hij 'wit', iets wat in de jazzwereld waarin hij carrière wil maken midden jaren zestig, geen voordeel is. De toeschouwer belandt vervolgens middenin de opnamen van een film over Chet Baker waarin cultheld Chet Baker zelf de hoofdrol speelt. Chet, de echte, mooi gespeeld door Ethan Hawke, wordt verliefd op zijn tegenspeelster Carol (Carmen Ejogo). Carol speelt in de film de ex-vrouw van Chet, Jane.

De opnamen lijken voorspoedig te gaan, de liefde ook. Chet is gestopt met heroïne maar wordt te grazen genomen door drugsdealers die nog geld van hem krijgen. Ze slaan hem zijn voortanden uit. Dat is een ramp voor een trompettist, die is dan zijn 'embouchure' – zijn mondzetting – voor het blaasinstrument kwijt. Plotseling is de levensvervulling van Chet Baker voorbij. De standaardwijsheid wil dat je om de juiste hoeveelheid en richting lucht in je trompet, behalve mondholte en lippen, voortanden nodig hebt. Echte. (Foto hiernaast: Chet Baker foto Michiel Hendryckx © mediacommons)

Hij zal dus nooit meer op niveau kunnen spelen. Chet belandt in het ziekenhuis en ook de film over zijn leven met hemzelf in de hoofdrol kan niet doorgaan. Zijn bestaan inclusief zijn ambities om als blanke WestCoasttrompettist de zwarte concurrentie te evenaren– Miles Davis (Kedar Brown), Dizzie Gillespie (Kevin Hanchard), liggen in puin. De reclassering zit achter hem aan. Hij probeert toch weer te spelen, het lukt niet, het bloed druipt er letterlijk van af. Het enige wat hij overheeft is zijn nieuwe liefde.

‘Born to be Blue’ gaat over hartstocht voor muziek, over liefde en verlossing hoe kortstondig of eeuwig dan ook, maar eigenlijk gaat de film over de lengte en de breedte van tijd. Budreau en Hawke laten het Chet Baker in de film zo uitleggen: De lengte is de duur, een kwestie van timing. Heel belangrijk in muziek en onontkoombaar. Maar er is nog iets anders dat is de breedte, dat is de concentratie en overgave om in elke toon te kruipen, het vermogen om de tijd op te heffen, elke toon zijn eigen muziek en ruimte te geven.

De Chet Baker van Robert Budreau en Ethan Hawke zegt het in de film ‘Born to be Blue’ zo: ‘…time gets wider you know, not just longer. I can get inside every note…’ Het dilemma, Chet heeft – denkt hij – voor die 'breedte' heroïne nodig. ‘Born to be Blue’ uit 2015 is de tweede 'feature' speelfilm van Robert Budreau . De eerste was ‘That Beautifull somewhere’ uit 2006, De Canadees Budreau heeft de voor goeie filmauteurs benodigde neus voor verhaal.

Hij schreef het script samen met Dennis (Mystic River) Lehane. Film, roman, muziek, andere middelen, andere expressie: het gaat over dezelfde thema’s en grondlijnen. Chet Baker speelde alleen muziek die door anderen gecomponeerd was. De inhoud verandert door zijn uitvoering mee met de vorm, met de uitvoering. In alle muziek legt de uitvoering gewicht in de schaal, in half geïmproviseerde muziek nog meer. Deze film maakt dat duidelijk. Maar dat is niet de hoofdmoot. Dat is de absolute overgave die wonderkind Chet Baker nodig heeft om terug te komen. Egocentrisch en vol ervoor gaand. Muziek hoger dan liefde en de liefde voor muziek en roem nog hoger dan dat. (Foto hiernaast: Ethan Hawke in 2016 op het festival van Toronto foto: Gabbo © mediacommons)

Je zou het een kleine film over muziek kunnen noemen. Je zou hem kunnen vergelijken met films als Round Midnight (Tavernier, 1986) of met de vele hommages die Woody Allen (Sweet and Lowdown, 1999) maar ook Clint Eastwood (Bird, 1988) aan 'hun' muziek brengen.

Het kan, maar het goeie aan 'Born to be Blue ' is dat hij aanvoelt als een kleine film die tegelijk een overtuigend evenwichtig beeld geeft van de onevenwichtig levende maar begaafde musicus Chet Baker.

Van 7 tot en met 10 juli 2017 vindt in Rotterdam het jaarlijkse North Sea Jazz festival plaats. Het hoofdprogramma is uitverkocht,maar er is troost. Behalve het 'North Sea Round Town' programma op verschillende locaties in de stad heeft de Rotterdamse bibliotheek veel CD's en DVD's in huis waaronder (te leen voor €2,-) de film 'Born to be Blue' .