De Weg van de Vrede
Er is geen weg naar vrede; vrede is de weg!
Mahatma Gandhi
Een haiku bouwt van
zeventien lettergrepen
een universum
Alfred Bakianyor Bakio
(haikutegel in de Karel Doormansstraat)
Ik zie ‘Politiek als poëzie, voortgezet met andere middelen’. Die visie is niet zo atypisch als die op het eerste gezicht lijkt. Een belangrijk uitingsmiddel bv. dat politiek en poëzie gemeen hebben is bv. het gebruik van metaforen. Zo is de metafoor ‘Rotterdam – Manhattan aan de Maas’ geliefd bij Rotterdamse stadsbestuurders.
De lezer kent mijn mening. Het is de hoogste tijd om die metafoor te vervangen door een metafoor, die humaan is, bij voorbeeld‘Rotterdam- Stad van Erasmus ‘ of ‘Rotterdam –Stad van de Vrede’.
Het bekend maken van deze (nieuwe) metafoor kan natuurlijk op allerlei wijzen gebeuren. Bijvoorbeeld door het aanbrengen van duidelijke Vredestekenen in de openbare ruimte. Pas geleden heeft het kapitalisme in Rotterdam er weer een grote icoon bijgekregen: de Markthal. maar … wáár in onze stad zijn de broodnodige iconen van de vrede te vinden?
Op dit moment is er slechts één zo'n icoon in wording. Ik noem die de Japanse weg. Kenners van het zenboeddhisme weten dat in Japan als ‘de weg van de Vrede’ bekend staat de fameuze 88-tempelsroute, een lange tocht, die men kan lopen langs alle Boeddhistische tempels op het Japanse eiland Shikoku.
Maar bij het woord Japan gaan waarschijnlijk de gedachten van de gemiddelde Westerling eerder uit naar de ‘de weg van de oorlog’; de weg bijvoorbeeld van de man ¹, die ooit van Hiroshima naar Nagasaki vluchtte, vlak nadat de atoombom op Hiroshima gevallen was. Amper was hij in Nagasaki aangekomen of daar viel…de tweede Bom!
Van een dodelijk Jericho naar een dodelijk Jeruzalem. En nergens een Barmhartige Samaritaan…
Maar ik denk bij de Japanse weg aan de Karel Doormanstraat, hier in Rotterdam waar de buste van Karel Doorman staat.
In 1942 voerde Karel Doorman het bevel over het geallieerde vloot in de Javazee. Op 27 februari van dat jaar kwam het tot een zeeslag tussen de geallieerde en de Japanse vloot. De slag in de Javazee, die ruim zeven uur duurde, eindigde met de vrijwel gehele vernietiging van de geallieerden. De Japanse vloot bleek met veel modernere geschut uitgerust met een veel groter bereik. Ook Doormans schip De Ruyter werd tot zinken gebracht. Een deel van de bemanning kon nog van boord, maar schout bij nacht Doorman verkoos, ‘ naar oude marinetraditie’, met zijn schip ten onder te gaan (!)
Die Slag in de Javazee was dus een (dodelijke) confrontatie met het gewelddadige Japan. Er bestaat dus gelukkig ook nog een geweldloos Japan. Dat is het Japan van de haiku. Een haiku is een klein, drieregelig vers met als lettergreepsysteem 5-7-5.
Men mag gerust stellen dat buiten Japan vooral in Nederland de beoefening van de haiku bloeit, niet in het minst in Rotterdam.
De beroemdste haiku is de kikvors –haiku van Matsuo Basho (Ueno 1644- Osaka 1694)
Furuike
Kwazu tobikomu
Mizu no
De oude vijver
Een kikker springt er in
Het geluid van water
Houdt Nederland van poëzie ? Ja, met mate. Met mate! Een gedicht kan de gemiddelde Nederlander niet klein genoeg zijn (sic! ) Zodoende misschien de grote populariteit van de haiku in ons land. Kortom, als er één middel is om de bevolking van Nederland te poëtiseren, dan is dat wel de haiku.
Dat was reden om mij, in 2006, tot het college vanB&W te richten:
Zou het niet aanbeveling verdienen, zeker in het kader van Rotterdam Vredesstad om de Karel Doormanstraat te ‘pacificeren’ door het aanbrengen van een aantal haiku-tegels in de trottoirs aldaar?
Antwoord van B& W
Wij stellen voor het initiatief van raadslid K. “De Japanse Weg” graag 5000 euro beschikbaar
Dat betekent dat in de Karel Doormanstraat maximaal 6 haiku’s in steen kunnen worden gerealiseerd. Onder voorwaarde dat er een wedstrijd uitgeschreven wordt onder de Rotterdamse bevolking en dat het raadslid zelf (!) in de jury gaat zitten samen met enige vertegenwoordigers van het CBK (Centrum beeldende kunst).
Voor de zes door de jury uitverkoren haiku’s (uit 20 inzendingen), zie het plaveisel van de Karel Doormanstraat.
Het meest gecharmeerd was de jury van de volgende haiku:
Is het aangenaam
een Dode Dichter te zijn?
Vraag het aan Dante!
Helaas, de dichter, ene Herman van Rompuy,² bleek geen Rotterdammer, maar …een Vlaming! Diskwalificatie was onvermijdelijk. Ook al was hij inmiddels de president van Europa geworden! Het wedstrijdreglement liet niet anders toe.
Jammer, want Herman van Rompuy voldoet in mijn ogen onmiskenbaar aan de definitie van een dichter-politicus. Hij probeerde volgens mij de ingetogenheid en het gebrek aan ijdelheid dat de ware haikudichter kenmerkt als politicus over te nemen
Bij zijn afscheid als voorzitter van de Raad van de Europse Unie richtte hij zich met de volgende haiku tot de raad:
An Indian summer
but Europe still in storm
Twenty-seven tough guys!
Jammer dus dat van Rompuy geen Rotterdammer is. Maar dat grote geluk is nu eenmaal niet iedereen gegeven. Om die pijn te verzachten heeft de Jury gemeend Herman van Rompuy als troostprijs toe te zenden de ‘bescheiden’ brochure “ Waarom Rotterdam de ware Hoofdstad van Europa is!” ³
Maar de muis had nog een staartje. Een jaar of wat na het leggen van de haiku –tegels door de toenmalige wethouder Buitenruimte Lucas Bolsius en mijzelf, fietste ik door de Karel Doormanstraat. En… alle haiku-tegels waren weg!
De desbetreffend gemeentedienst gebeld. “ Meneer K., maakt u zich niet ongerust. De tegels zijn keurig opgeborgen. Maar terug komen ze niet. Ze passen niet in het nieuwe profiel van de Karel Doormanstraat.”
“Wat krijgen we nu? Die tegels lagen daar als resultaat van een aangenomen motie in de gemeenteraad. Die tegels moeten onmiddellijk terug!.”
“Nee, meneer K., dat gaan we niet doen. Want, zoals gezegd,ze passen niet in het nieuwe profiel. Dat dateert van na uw tijd.Daar zul u zich bij moeten neerleggen
“Geen sprake van. Ik richt mij tot uw wethouder.”
“Ga uw gang. U zult geen ander antwoord krijgen.”
Ik richtte mij tot de nieuwe wethouder Buitenruimte Alexandra van Huffelen (D66). En kreeg prompt een e-mail terug.
“Meneer K., u hebt gelijk. Dat had de dienst niet mogen doen. We gaan de tegels terug leggen.”
En dat hebben Alexandra van Huffelen en ik met de hulp van enkele gemeentewerkers en een dragline toen gedaan.
Een jaar later fiets ik weer door de Karel Doormanstraat. U voelt hem al aankomen. Maar het was, zowaar, minder erg dan de vorige keer. Nu bleken er máár vier van de zes haiku- tegels weg. De dienst maar weer eens gebeld.
“Maar die tegels zijn er nog, meneer K.. We hebben er een paar uit de Karel Doormanstraat gehaald en in de omliggende straten gelegd. Dan hebben die ook wat. Gaat u maar kijken.
En inderdaad!
Maar het oorspronkelijke idee de Karel Doomanstaat als Straat van de Vrede was zo natuurlijk…weg!.
Ik richtte mij vervolgens tot de inmiddels fungerende nieuwe burgemeester,collegadichter Ahmed Aboutaleb, met het volgende voorstel. Om ieder jaar één nieuwe haikutegel te leggen in de Karel Doormanstraat – zodat er in de loop van de tijd een volwaardige Straat van Vrede zou ontstaan, ‘unieken voorbeeldig in de wereld’. Zou vast ook een toeristentrekker kunnen worden… (een finantieel- economische argumentatie, ter ondersteuning van een voorstel kan nooit kwaad in Centjesstad Rotterdam…)
Aboutaleb zei dat als de Gebiedscommissie Stadscentrum een zodanig verzoek zou indienen, dat dan dat verzoek dan op het Stadhuis welwillend bezien zou worden.
De Gebiedscommissie Stadscentrum heeft inmiddels zulk een verzoek ingediend. Het woord is aan het Stadhuis.
Als afsluitende haiku van de Weg van Vrede stel ik voor:
Sinds wanneer schrijven
Westerlingen almaar haiku's
Sinds Hiroshima!?
Inmiddels is Aboutaleb als burgemeester afgetreden en Carola Schouten als burgemeester aangetreden.
Zeg, Stadsbestuur van Rotterdam,van die Weg van de Vrede , komt daar nog wat van?
¹ “Ttsumotu Yamaguchi was op 6 augustis1945 op zakenreis voor Mitsubishi in Hiroshima, toen daar little boy ,de eerste atoombom, werd gedeponeerd.
Ernstig gewond wist hij toch naar zijn huis in Nagasaki te komen. Net op tijd om daar drie dagen later de val van Fat man, de tweede bom, op zijn kneiter te krijgen. Hij overleefde het. Tsumotu werd 93 jaar.”
Hein Meijers & Simon Rozendaal, de Encyclopedie van de Nutteloze Feiten, Atlas Contact, Amsterdam /Antwerpen,2013, blz. 175.
²Over Herman van Rompuy
Casper van der Veen, Elementaire poëzie , NRC-.Handelsblad, 16 Augustus 2017
³ Die brochure bestaat niet. Hij zou er moeten zijn. Ik verzin hem hier ter plekke
_2-S.jpg)
