Feodale tijden: Miljardairs hebben steeds meer politieke macht

17 maart 2025 door een van onze redacteuren

NGO Oxfam die de wereldwijd mensen in nood en armoede helpt, rekende de andere kant van de zaak uit: de superrijken. Er kwamen er meer dan tweehonderd bij in 2024. Hun gezamenlijk vermogen nam met 2 biljoen ofwel 2000 miljard dollar toe. De dollar is op dit moment ongeveer 0,92 euro waard. Ook 1840 miljard euro is veel.

Naar verwachting van Oxfam zullen de komende 10 jaar er minstens vijf biljonairs zijn. Een biljoen is duizend miljard ofwel een miljoen maal een miljoen.

In 2024 kwamen er 204 nieuwe miljardairs bij, bijna vier per week.

Oxfam stelt dat "extreem miljardairsrijkdom grotendeels onverdiend is". Zestig procent van de rijkdom van miljardairs is nu afkomstig van erfenissen, monopoliemacht of nepotisme.

De rijkste 1 procent in het Globale Noorden haalde in 2023 $ 30 miljoen per uur uit het Globale Zuiden via het financiële systeem.

Oxfam dringt er bij regeringen op aan om de rijksten te belasten om ongelijkheid te verminderen, een einde te maken aan extreme rijkdom en de nieuwe aristocratie te ontmantelen.

Voormalige koloniale machten moeten de schade uit het verleden aanpakken met herstelbetalingen.

Van $ 13 biljoen naar $ 15 biljoen (1000 miljard)

Het vermogen van miljardairs groeide alleen al in 2024 met $ 2 biljoen, wat neerkomt op ongeveer $ 5,7 miljard per dag, drie keer sneller dan het jaar ervoor. Gemiddeld werden er elke week bijna vier nieuwe miljardairs gecreëerd.

Ondertussen is het aantal mensen dat in armoede leeft nauwelijks veranderd sinds 1990, volgens gegevens van de Wereldbank.

In 2024 steeg het aantal miljardairs naar 2.769, van 2.565 in 2023. Hun gezamenlijke vermogen steeg van $ 13 biljoen naar $ 15 biljoen in slechts 12 maanden. Dit is de op één na grootste jaarlijkse toename van het vermogen van miljardairs sinds het begin van de registratie. Het vermogen van 's werelds tien rijkste mannen groeide gemiddeld met bijna $ 100 miljoen per dag - zelfs als ze in één nacht 99 procent van hun vermogen zouden verliezen, zouden ze miljardair blijven.

Vorig jaar voorspelde Oxfam de opkomst van de eerste biljonair binnen een decennium. Maar met de snellere toename van de rijkdom van miljardairs is deze voorspelling dramatisch toegenomen — met de huidige snelheid is de wereld nu op weg om binnen dat tijdsbestek minstens vijf biljonairs te zien.

Miljardairs steeds meer invloed op publieke opinie

Deze steeds groeiende concentratie van rijkdom wordt mogelijk gemaakt door een monopolistische concentratie van macht, waarbij miljardairs steeds meer invloed uitoefenen op industrieën en de publieke opinie.

Oxfam publiceerde tijdens het WEF "Takers Not Makers" terwijl zakelijke elites zich verzamelen in het Zwitserse kuuroord Davos en miljardair Donald Trump, gesteund door 's werelds rijkste man Elon Musk, in januari werd ingehuldigd als president van de Verenigde Staten.

"De verovering van onze wereldeconomie door een bevoorrechte minderheid heeft hoogten bereikt die ooit ondenkbaar werden geacht. Het onvermogen om miljardairs te stoppen, brengt nu toekomstige biljoenairs voort. Niet alleen is de snelheid van de accumulatie van miljardairsvermogen versneld —met een factor drie— maar ook hun macht," aldus Oxfam International Executive Director Amitabh Behar.

Musk, Trump en Zuckerberg

“Het kroonjuweel van deze oligarchie is een miljardair-president, gesteund en gekocht door de rijkste man ter wereld Elon Musk, die de grootste economie ter wereld runt. We presenteren dit rapport als een duidelijke wake-upcall dat gewone mensen over de hele wereld worden verpletterd door de enorme rijkdom van een klein aantal mensen,” zei Behar.

60 procent komt uit erfenissen, monopoliemacht of vriendjespolitiek

Het rapport werpt ook licht op hoe, in tegenstelling tot de populaire perceptie, miljardairsrijkdom grotendeels onverdiend is — 60 procent van het miljardairsrijkdom komt nu voort uit erfenissen, monopoliemacht of vriendjespolitiek. Onverdiende rijkdom en kolonialisme — niet alleen begrepen als een geschiedenis van brute vermogensontginning, maar ook als een krachtige kracht achter de extreme niveaus van ongelijkheid van vandaag — zijn twee belangrijke drijfveren achter de accumulatie van miljardairsrijkdom.

Oxfam berekent dat 36 procent van het miljardairsrijkdom nu geërfd is. Onderzoek door Forbes wees uit dat elke miljardair onder de 30 zijn vermogen heeft geërfd, terwijl UBS schat dat meer dan 1.000 van de huidige miljardairs meer dan $ 5,2 biljoen aan hun erfgenamen zullen nalaten in de komende twee tot drie decennia.

Koloniale activiteiten

Veel van de superrijken, met name in Europa, danken een deel van hun rijkdom aan historisch kolonialisme en de uitbuiting van armere landen. Bijvoorbeeld, het fortuin van miljardair Vincent Bolloré, die zijn uitgestrekte media-‘imperium’ in dienst heeft gesteld van de nationalistische rechterzijde van Frankrijk, is deels opgebouwd uit koloniale activiteiten in Afrika.

Deze dynamiek van vermogensontginning bestaat nog steeds: enorme sommen geld stromen nog steeds van het Globale Zuiden naar landen in het Globale Noorden en hun rijkste burgers, in wat Oxfam’s rapport omschrijft als modern kolonialisme.

De rijkste 1 procent in Globale Noordlanden zoals de VS, het VK en Frankrijk haalden in 2023 $ 30 miljoen per uur uit het Globale Zuiden via het financiële systeem.

Globale Noordlanden controleren 69 procent van de wereldwijde rijkdom, 77 procent van de miljardairsrijkdom en zijn de thuisbasis van 68 procent van de miljardairs, ondanks dat ze slechts 21 procent van de wereldbevolking uitmaken.

De gemiddelde Belg heeft ongeveer 180 keer meer stemrecht in de grootste tak van de Wereldbank dan de gemiddelde Ethiopiër.

Landen met een laag en gemiddeld inkomen besteden gemiddeld bijna de helft van hun nationale budgetten aan schuldaflossingen, vaak aan rijke schuldeisers in New York en Londen. Dit overtreft hun gezamenlijke investeringen in onderwijs en gezondheidszorg ruimschoots. Tussen 1970 en 2023 betaalden regeringen in het Globale Zuiden $ 3,3 biljoen aan rente aan schuldeisers in het Noorden.

De geschiedenis van imperium, racisme en uitbuiting heeft een blijvende erfenis van ongelijkheid achtergelaten. Tegenwoordig is de gemiddelde levensverwachting van Afrikanen nog steeds meer dan 15 jaar korter dan die van Europeanen. Onderzoek toont aan dat de lonen in het Globale Zuiden 87 tot 95 procent lager zijn dan de lonen in het Globale Noorden voor werk met dezelfde vaardigheden. Ondanks dat ze 90 procent van de arbeid leveren die de wereldeconomie aandrijft, ontvangen werknemers in landen met een laag en gemiddeld inkomen slechts 21 procent van het wereldwijde inkomen.

Vrouwen

Wereldwijd zijn vrouwen vaker te vinden in de meest kwetsbare vormen van informeel werk, waaronder huishoudelijk werk, dan hun mannelijke tegenhangers. Migrantenarbeiders in rijke landen verdienen gemiddeld ongeveer 13 procent minder dan autochtonen, waarbij het loonverschil voor vrouwelijke migranten oploopt tot 21 procent.

"De ultrarijken vertellen ons graag dat rijk worden vaardigheid, doorzettingsvermogen en hard werken vereist. Maar de waarheid is dat de meeste rijkdom wordt genomen, niet gemaakt. Zoveel van de zogenaamde 'self-made' zijn in feite erfgenamen van enorme fortuinen, doorgegeven door generaties van onverdiende privileges. Onbelaste erfenissen van miljarden dollars zijn een belediging voor eerlijkheid en bestendigen een nieuwe aristocratie waarin rijkdom en macht in de handen van enkelen blijven", aldus Behar.

Oxfam: maak einde aan superrijkdom

"Ondertussen wordt het geld dat in elk land hard nodig is om te investeren in leraren, medicijnen te kopen en goede banen te creëren, weggesluisd naar de bankrekeningen van de superrijken. Dit is niet alleen slecht voor de economie, maar ook slecht voor de mensheid."
Oxfam roept regeringen op om snel actie te ondernemen om ongelijkheid te verminderen en een einde te maken aan extreme rijkdom:

Ongelijkheid radicaal verminderen. Overheden moeten zich inzetten om ervoor te zorgen dat, zowel wereldwijd als op nationaal niveau, de inkomens van de top 10 procent niet hoger zijn dan die van de onderste 40 procent. Volgens gegevens van de Wereldbank zou het verminderen van ongelijkheid armoede drie keer sneller kunnen beëindigen. Overheden moeten ook racisme, seksisme en verdeeldheid aanpakken en beëindigen die de basis vormen voor voortdurende economische uitbuiting.

Belast de rijksten om extreme rijkdom te beëindigen. Het wereldwijde belastingbeleid zou onder een nieuw belastingverdrag van de VN moeten vallen, dat ervoor zorgt dat de rijkste mensen en bedrijven hun eerlijke deel betalen. Belastingparadijzen moeten worden afgeschaft. Uit de analyse van Oxfam blijkt dat de helft van de miljardairs ter wereld in landen woont waar geen erfbelasting wordt geheven voor directe afstammelingen. Erfbelasting moet worden geheven om de nieuwe aristocratie te ontmantelen.

Maak een einde aan de stroom van rijkdom van het zuiden naar het noorden. Kwijtschelding van schulden en een einde aan de dominantie van rijke landen en bedrijven over financiële markten en handelsregels. Dit betekent het opbreken van monopolies, het democratiseren van patentregels en het reguleren van bedrijven om ervoor te zorgen dat ze leefbare lonen betalen en een maximum stellen aan de beloning van CEO's. Herstructureer de stemrechten in de Wereldbank, het IMF en de VN-Veiligheidsraad om een eerlijke vertegenwoordiging van landen in het Globale Zuiden te garanderen. Voormalige koloniale machten moeten ook de blijvende schade onder ogen zien die is veroorzaakt door hun koloniale heerschappij, formele excuses aanbieden en herstelbetalingen doen aan getroffen gemeenschappen.

Meer info: “Takers not Makers” - World Bank - UBS - Forbes’ Real-Time Billionaire List