De breekijzer-diplomatie van Trump en afbrokkelende liberale wereldorde
In de eerste twee weken VS onder de nieuwe president Donald Trump gaat alles anders en in de overdrive. Zijn binnenlandse en zijn buitenlandse politiek, maar er is een verschil Alhoewel er een parlement is in Amerika hoeft hij zich binnenslands minder te verkopen. Daar regeert de meerderheid. In het buitenland is het anders. Daar zijn de verkiezingen niet gewonnen en bedrijft Trump op zijn manier diplomatie.
Trumpiaanse breekijzerdiplomatie (en politiek) werkt als volgt: Je slaat met een voorhamer op een muur en kijkt waar scheuren komen. Die ontstaan in een ogenschijnlijk willekeurig patroon. In die scheuren wrik je een breekijzer. Waar dat succes heeft hamer je met beitels en kleinere hamers verder om een opening te maken en uiteindelijk de muur af te breken. Die muur is hier metafoor voor wat in de weg staat of beoordeelt wordt als iets dat in de weg staat. Het is onderhandelingstactiek, bluf gebaseerd op de vastgoedwereld waar Trump vandaan komt.
Eerste decreten binnen- en buitenland
Het breekijzer zijn T's extreme ideeën en voorstellen. Panama - Amerikaans. Gaza - Riviera, handelstekorten - tarieven, kritiek - geen financiering (internationale organisaties), zeldzame aardmetalen - Zelensky naar de onderhandelingstafel. Het is de naoorlogse Internationale Wereldorde versus Machtspolitiek a la Trump. De wereld van de laatste tien jaar en de VS onder de eerste weken Trump illustreren dat.
Tornen aan geboorterecht en jacht op 'illegalen'
Op de eerste dag na zijn beëdiging op 21 januari tekende Trump onder meer decreten over doodstraf, uittreden uit de Parijse klimaatakkorden, exit WHO en wraak op Biden. Dat laatste geeft aan dat Biden geen ongelijk had met zijn last minute gratieverklaringen. Trump stapt uit het klimaatakkoord van Parijs, uit de Wereldgezondheidsorganisatie, herinvoering doodstraf, intrekking van veiligheidsmachtigingen voor 51 ondertekenaars van een brief waarin zoon Hunter van voormalig president Biden ontlast wordt. Dat laatste is onversneden wraak. Intussen zijn al die eerste decreten al weer ingehaald door een vloedgolf aan andere zoals het minder absoluut willen maken van het 14e amendement op de Amerikaanse grondwet waar het recht op VS-burgerschap bij geboorte in de VS is vastgelegd en het ingaan van de nieuwe strenge migratieregels die letterlijk tot razzia's, huisinvallen in steden zoals Chicago, geleid hebben.
Tarieven als onderhandelingspolitiek
En ook dat is al weer ingehaald door de tarieven die Trump aankondigde van 25% voor Canada en Mexico, 10% voor China. Die landen kondigden direct tegenmaatregelen aan maar zover kwam het niet, want de invoering van de tarieven voor Mexico en Canda is met een maand uitgesteld. Naar Mexico omdat het land 10.000 man extra troepen naar de grens zou sturen - bovenop de 50.000 die Mexico er al had en meer zou doen aan het stoppen van smokkel fentanyl (30 keer zo sterk als heroïne). Jaarlijks komt zo wordt geschat ongeveer 21000 pond fentanyl (30 keer zo sterk als heroïne) de VS binnen. 99,5% via Mexico en een fractie daarvan via Canada.
Maar ook dat land heeft beloofd meer tropen in te zetten voor grensbewaking. Overigens hebben dergelijke tarieven onmiddellijk grote gevolgen voor de VS - veel auto-onderdelen gaan meerdere keren heen en weer over de grens. De VS voert energie en landbouwproducten in als die zwaar belast worden stijgen veel prijzen in de VS. China kondigde tegenmaatregelen af. Maar er wordt met Trump gesproken, door China, Canada en Mexico en er is de schijn van beweging.
Elon Musk runt Washington zoals eerder Twitter
In Washington is Musk, met dank aan Trumps US DOGE decreet, bezig de Amerikaanse overheid te gaan runnen als een bedrijf. Toen hij Twitter overnam werden er bedden in het directiekantoor geplaatst zodat zijn team continue kon doorwerken aan de reorganisatie en personeelsbezuiniging van het bedrijf. Hetzelfde gebeurt met deels dezelfde mensen op de Human Resouces afdeling van de Amerikaanse overheid in Washington. Aan Musk loyale ambtenaren en eigen mensen hebben volledige toegang tot het betalingssysteem van het ministerie van Financiën.
Alle federale werknemers is een soort ‘afkoopregeling’ aangeboden met als beloning zes maanden doorbetaalde vakantie. Ze hebben ook diverse bureaus en ambtenaren buiten spel gezet soms door ze eenvoudig niet meer in kantoor of in hun computer te laten komen. Zo lijken de acties van Musk en diens mensen potentieel enorme impact te gaan hebben. Iets dat ook sommige Trump medestanders verontrust.
Gaza zonder Palestijnen
Het voorlopig - ook al zwaait de slopershamer snel en alle kanten uit- laatste: Trump wil Gaza tot een door Amerikaans vastgoed ontwikkelde Riviera aan de Middellandse Zee maken zonder Palestijnen. Het idee heeft in de huidige context een hoge graad van surrealisme. Tegelijk past het in zijn radicaliteit in Trumps transactionele wereldbeeld waarin extreme ideeën als diplomatiek breekijzer ingezet worden. Voorlopig is er haast niemand die iets van dit Gazaans-Palestijnse extreme idee gelooft of wil geloven. Maar in een wereld waar de internationale orde van na de Wereldoorlogen aan belang inboet en het recht van de sterkste aan de grenzen van Rusland en China geldt, verandert in hoog tempo wat een paar deccenia geleden, gewoon, normaal, fatsoenlijk en humanitair juist was.
Zachte, gewone en breekijzerdiplomatie
Traditionele diplomatie speelt nog steeds een rol, zachte diplomatie speelt nog steeds een rol, zie alle landenreclames op internationale Tv-zenders. Gewone diplomatie blijft de onontbeerlijke gereedschapskist van de internationale ruimte, maar de diplomatie van de voorhamer wint terrein.
Als die breekijzerdiplomatie niet zo opportunistisch was, zou een troostrijk gedachte kunnen zijn, dat zij beter is dan theorie van Clausewitz (oorlog als voortzetting van politiek) die door Poetin in het heden en China in het verleden en met dreiging naar de toekomst wordt ingezet.
Einde Internationale wereldorde?
Intussen botsen hier vanuit historisch perspectief, twee wereldbeelden: dat van een Internationale Wereldorde waar Amerika vanaf de Eerste en vooral sinds de Tweede Wereldoorlog een voortrekkersrol speelde en dat van de vrij onversneden realistische machtspolitiek. De breekijzerdiplomatie van Trump bestaat bij gratie van dat laatste wereldbeeld, heeft die non-orde nodig. Daarin is de internationale ruimte een arena waar het recht van de sterkste heerst. Opnieuw, zoals het was voor de twee wereldoorlogen en het eerste deel van de Koude Oorlog. Hoe tijdelijk dat einde is zal moeten blijken.
Voorpagina van de website van het Witte Huis op 6 februari
_2-S.jpg)
