Signalen uit de Westerse Beschaving Nr.41: neoliberale betonrot
De val van de Berlijnse Muur in 1989 was symbolisch voor de val van het reeel bestaande communisme. Nadat Francis Fukuyama Het einde van de geschiedenis had aangekondigd bleef er alleen nog ruimte over voor één enkele ideologie. En wat voor één, het neoliberalisme dat kan worden gekenmerkt met de woorden van Queen: “We are the champions, so no time for losers” en “I want it all and I want it now”.
Neoliberalen hanteren graag de etiketten die de moeite van het verdedigen waard lijken te zijn, zoals ‘vrijheid’, ‘autonomie’ of ‘eigen verantwoordelijkheid’. Of in de woorden van onze huidige premier: ‘zelfredzaamheid’.
U weet wel de grote roerganger van die integere politieke partij. Leden daarvan komen nogal eens in het nieuws door hun ‘zelfredzame’ daden. Daden die zowel hun eigen zaken als ook hun eigen goedgevulde zakken ten goede komen.
Maar de neoliberale revolte heeft echter niet tot meer democratie en persoonlijke vrijheid geleid. Integendeel, democratie als model voor het geweldloos en beschaafd omgaan met verschillen en geschillen in een samenleving wordt steeds verder uitgehold. De levensvatbaarheid van de democratie, als fundament van de Westerse beschaving, wordt hierdoor ernstig bedreigd. Als gevolg van de neoliberale ideologie, waarvan het vrije marktdenken, onbelemmerde groei en consumptie de belangrijkste waarden zijn, begint de moderne, westerse samenleving steeds meer op een ordinaire vechtmaatschappij te lijken. Nog versterkt door de banaliteit en hufterigheid die ons door de media worden voorgeschoteld waardoor het publieke debat vervlakt.
Prestatie, concurrentie en competitie zijn de hoogste normen geworden, waardoor afgunst, frustratie en agressie worden aangewakkerd. Maar frustratie en agressie blokkeren het vrije denken, de rede. Vrijheid van meningsuiting ontaardt dan in ‘demoniseren’ en ‘aanzetten tot haat’. Redelijke mondigheid wordt redeloze schreeuwerigheid. Vrijheid is dan nog louter de vrijheid om te consumeren en te schofferen. Hand over hand wordt het recht in eigen hand genomen.
De balans tussen de drie belangrijkste kernwaarden van een beschaving, t.w. “ vrijheid, gelijkheid en broederschap” is hiermee volledig verstoord. Wil een samenleving harmonieus en beschaafd functioneren, dan moet het geheel van die drie kernwaarden in balans blijven. Maar de zogenaamde “vrije markt” is oppermachtig geworden, waardoor de maatschappelijke ongelijkheid is toegenomen. Helaas dreigt het neoliberale “virus” als een soort betonrot het in eeuwen opgebouwde fundament van de Westerse beschaving nu steeds verder te ondermijnen. Betonrot treedt meestal op in (beton)elementen die het einde van hun levensduur hebben bereikt, of wanneer het element niet goed ontworpen of uitgevoerd werd, ook tijdens de levensduur. Naast vrijheid en gelijkheid is dan ook een verbindend broederschap hard nodig.
.gif)
