Dries van Agt 1931- 2024. Eigenzinnig politicus op kruispunt van oude en nieuwe tijden

10 februari 2024 door de redactie

Dries van Agt na de beëdiging van zijn eerste kabinet in 1977 977-1981)._na beëdiging Paleis_Soestdijk Foto SPAARNESTAD PHOTO-NA Anefo cco

Dries van Agt 2 februari 1931 tot 5 februari 2024 was een Nederlandse jurist, hoogleraar, politicus en activist voor de Palestijnse zaak. Hij was van 19 december 1977 tot 4 november 1982 minister-president van Nederland in drie achtereenvolgende kabinetten. 

Beroemd werd hij door zijn kabinet met Joop Den Uyl dat uiteindelijk in maart 1977 struikelde over de onbuigzame houding  van het recent gevormde CDA onder leiding van Van Agt. Na de val van dat kabinet boekte de PvdA grote verkiezingswinst maar kon het niet eens worden met het kersverse CDA onder Van Agt. Het lukte wel met de VVD en zo kwam de PvdA buien spel te staan. (Zo zou het ook nu, anno 2024, kunnen gaan, maar dat is een ander verhaal).  

Beroemd was ook de bistro bijeenkomst van Van Agt met  toenmalig VVD-leider Hans Wiegel met wie hij zitting nam in de drie volgende door hem aangevoerde kabinetten.  Anders dan met de gedreven sociaal democraat Joop den Uyl had de eigenzinnige christendemocratische en niet van eigenliefde gespeende Dries van Agt, een veel beter chemie met de tien jaar jongere liberaal en conservatief Hans Wiegel. Dat laat ook de onderstaande foto genomen bij regeringsverklaring van het kabinet Van Agt in de Tweede Kamer zien.  

Minister Wiegel (36) en minister-president Van Agt (46) in 1977  Foto K Suyk / Anefo /Nationaal Archief, CC0

Kruispunt wereldoorlog en protestculturen

Het waren roerige tijden, op het kruispunt van de nasleep nog niet zo lang voorbije Tweede Wereldoorlog en bijhorende dekolonisatie en de nieuwe vooral uit Angelsaksische contreien overgewaaide politieke en cultuurrevoluties - Vietnamprotesten en Pop- en counterculture. Zo kreeg van Agt te maken met de zaak Menten die Holland in beroering bracht en als demissionair minister met trein en schoolgijzelingen door Molukse gewapende opstandelingen die met gijzeling, moord  en geweld hun ideaal van een Molukse Republiek in Indonesië af wilde dwingen.

Molukse treinkaping bij De Punt   Foto H Peters /ANEFO/ Nationaal Archief, Den Haag cco

CDA

Van Agt stapte in 1969 de politiek binnen, via zijn studiegenoot Van der Stee en via Piet Steenkamp. De eerste was voorzitter van de KVP geworden en Steenkamp vroeg aan Van Agt zitting te nemen in een commissie die het nieuwe verkiezingsprogramma van deze partij ging samenstellen. Steenkamp raakte diep onder de indruk hoe Van Agt erg ingewikkelde onderwerpen scherp en helder wist uit te leggen en drong er bij zijn partij op aan hem in een volgend kabinet voor te dragen als minister van Justitie, wat inderdaad gebeurde. Op 11 december 1976 werd Van Agt gekozen tot de eerste lijsttrekker van het CDA, destijds nog een federatie van de drie confessionele partijen CHU, KVP en ARP, die in 1977 voor het eerst met één lijst uitkwamen met het boven beschreven resultaat. 

Van Agt was na 1982 niet meer echt actief in de landelijke politiek  Hij was van 1987 tot en met 1989 vertegenwoordiger voor  de Europese Gemeenschap   Japan en tot 1995 in de Verenigde Staten. In 1995-1996 was hij  gasthoogleraar internationale betrekkingen aan de Universiteit van Kioto in Japan.

Vanaf eind jaren negentig zette hij zich meer en meer in voor de Palestijnse zaak en schreef diverse boeken waarin hij nadrukkelijk daarvoor stelling nam.

In 2019 werd Van Agt getroffen door een hersenbloeding. De Nederlandse Wikipedia meldt over zijn overlijden afgelopen maandag 5 februari:  'Dries van Agt stierf op 5 februari 2024 op 93-jarige leeftijd op een zelfgekozen moment gelijktijdig met zijn echtgenote. Zij werden in stilte en in kleine kring begraven.'

Dries van Agt September 2010 Amsterdam Foto S Bakkes cco