'Alles tussen een feestbanket en een milkshake' of waar Engels het vandaan heeft
Ik weet niet hoe het met U is maar mij wordt het altijd droef te moede als ik vanuit het Centraal Station langs het Groothandelsgebouw het Weena op loop. Dan passeer je namelijk de lege ramen van Engels. Je ziet de totale teloorgang van een Rotterdams instituut: het restaurant Engels met zijn vele sferen. Toen de familie het bedrijf aan een investeringsmaatschappij verkocht, was het gauw afgelopen. Van een doorstart geen sprake. Er komt een nieuw restaurant in, zeggen ze. Dat is kut. Kutter dan kut.
Durf originaliteit
Ik dacht altijd dat de familie Engels een zeer bijzonder concept had verzonnen met die aaneengeschakelde restaurants – van New Yorks tot Hongaars – daar op de hoek van het Groothandelsgebouw. Er sprak durf uit die gedachte en originaliteit. Dat moet helemaal het geval zijn geweest toen Jan Engels in 1952 zijn vele deuren opende. Of liever gezegd burgemeester Van Walsum vroeg dat te doen. In totaal had Engels ruimte voor zeshonderd personen. Er was ook nog een dakterras en een grote zaal op de eerste etage met 350 stoelen. Op de tweede verdieping bevonden zich acht vergaderzalen en twaalf biljarts. De heer Engels droomde van een dakpaviljoen met 950 plaatsen waar grote congressen zouden plaats vinden.
Feestbanket 1952
Op zaterdag 27 september 1952 kreeg het publiek voor het eerst toegang. Het kon er in de woorden van Jan Engels alles vinden 'tussen een feestbanket en een milkshake. Op de begane grond trof men om te beginnen een café aan met groene stoelen en een ovale stamtafel. Het buffet bevond zich in het midden. Kleurstelling van de muren: bruin. Volgens de Maasbode werd zo een gezelligheid geschapen die elders werd gemist. Je kon doorlopen naar het Rotonde Restaurant met zijn terrassen waar men door glazen schermen tegen de wind beschermd werd. Er speelde een strijkje. Vandaar uit bereikte men de moderne Picasso-bar met de shaker. Aan de kant van het Weena kon men een zogenaamde snackbar betreden, waar volgens De Maasbode ¨niet alleen de hele gamma der milkshakes doch ook koude en warme maaltijden geserveerd kunnen worden. Alle onderdelen van het complex werden bediend vanuit één enkele centrale keuken, die onder leiding stond van chef kok Van der Linden. In het licht van al dit horecageweld was het alleen maar vanzelfsprekend dat burgemeester van Walsum de heer Engels in het kader van de opening de zilveren legpenning van het vreemdelingenverkeer toekende.
Berliner Tageblatt van 1928
Naarmate de tijd vorderde, spitste de familie de formule toe. Er kwamen themarestaurants bij zoals de Hongaarse taveerne. De snackbar kreeg steeds meer het karakter van een New Yorkse Diner.
Verleden week kwam ik in een flits tot de conclusie dat het allemaal zeker gedurfd was maar niet origineel. Het kan niet anders of de familie Engels – ze exploiteerden sinds de jaren tachtig van de negentiende eeuw in Rotterdam gerenommeerde horecagelegenheden zoals Le Commerce op de Geldersekade – het kan niet anders of ze haalden haar inspiratie uit Duitsland. Meer in het bijzonder uit Berlijn.
Op zoek naar bepaalde feiten die er hier niet toe doen, nam ik het Berliner Tageblatt van 1928 ter hand. Dat gaat tegenwoordig makkelijk via het Deutsches Zeitrungs-Portal. Mijn oog viel op een advertentie. Daar hadden ze het dus vandaan: Engels in het Groothandelsgebouw was een verkleinde uitvoering van het Haus Vaterland op de Potsdamer Platz.
Haus Vaterland
Tegenwoordig lijkt de architectuur van dit plein vooral geïnspireerd door de film Metropolis van Fritz Lang maar voor het noodlottige bombardement van 1943 stond op een hoek een enorm gebouw met een koepel, helemaal gewijd aan de horeca. Dat was het Haus Vaterland, oorspronkelijk een kantorencomplex maar sinds 1912 een uitgaanscentrum. De advertentie – in de BT, avondeditie van 14 november 1928, beloofde heel wat. Van half twaalf – wel laat – tot drie uur stond het snel-ontbijt op het menu waarbij bier en wijn per glas werden geschonken. Van vier tot half zeven vond de Dansthee plaats, een typisch Duits fenomeen. De band van Jönee Feska, die eigenlijk gewoon Willly Metchke heette, speelde dan nummers als Rosen aus dem Süden of Rose Mousse. Ook vonden optredens plaats van de Vaterland Girls. Wij herkennen het strijkje uit Engels.
Om zeven uur ging de hele tent los. Dan openden tegelijk een aantal themarestaurants. Op het Rijnterras kon men zich aan de gelijknamige rivier wanen. Studentenkwartetten en bands zorgden voor de muziek. Een binnendeur verder kon met Heuriger (Ootenrijkse wijn) savoureren in het restaurant Grinzing waar uiteraard ook gelegenheid was tot walsen. Zum Löwenbrau hief men op Beierse wijze de enorme pullen bier bij levende hoempa-muiek. Het Turkse café verplaatste de bezoeker naar romantisch Constantinopel. Hier speelden de Vaterland girls als haremdames een voorname rol. In de Palmenzaal draaide altijd een revue. Je kon er beroemde cabaretières horen zoals Trude Hesterberg. Er waren ook nog een Spaanse bodega, een Hongaars restaurant en een Wild West Café met wat wel line dancing moet zijn geweest alsmede – ik kan het ook niet helpen – neger grotesken.
En dat is nog lang niet alles
In deze jaren stond het Haus Vaterland onder leiding van de familie Kempinski, die ook de gerenommeerde hotels van die naam exploiteerden. Dit alles maakte Haus Vaterland tot het grootste feestgebouw van Europa met een miljoen bezoekers per jaar. De entree bedroeg één mark. Dan mocht je overal blijven zitten en geen kelner zou je tot een bestelling manen. Die moest je zelf roepen. Dat is een heel verschil met de Rotterdamse horeca waar je in veel zaken te vaak gevraagd wordt of je nog ok bent of zo. Ik heb dan de neiging meteen te betalen. Als er straks een nieuwe horecagelegenheid komt in de holle ruimtes van Engels, hoop ik dat de directie met dat nare aandringen afrekent.
En voor de rest: we weten nu waar Engels het vandaan heeft.
.gif)
