Mogelijk deze eeuw nog 2 meter zeespiegelstijging

16 december 2023 door gastauteur

(Erwin Lambert en Eveline van der Linden van het KNMI) Ook al wordt de uitstoot van broeikasgassen snel teruggebracht, dan nog gaat de West-Antarctische IJskap mogelijk versneld smelten door de opwarmende oceaan. Het “point of no return” zou zelfs al gepasseerd zijn, suggereert een nieuwe studie in Nature Climate Change. Voor laaggelegen gebieden zoals Nederland zou dit op termijn enorme gevolgen kunnen hebben, want de West-Antarctische IJskap bevat genoeg ijs voor 5,3 meter zeespiegelstijging. Mogelijk moeten de KNMI’23-klimaatscenario's, die in oktober gepubliceerd werden, worden geactualiseerd als verder onderzoek de resultaten uit deze studie bevestigt.

De breedste gletsjer ter wereld is de Thwaites gletsjer, gelegen in West-Antarctica. Deze gletsjer voert in rap tempo ijs af naar zee, als een bevroren rivier met een doorsnede van 120 kilometer. Doordat deze afvoer sneller is dan de gletsjer kan aangroeien, draagt de gletsjer bij aan de zeespiegelstijging aan de Nederlandse kust. Of en wanneer we te maken krijgen met een zeespiegelstijging van 2 meter hangt sterk af van hoe deze gletsjer de komende decennia gaat veranderen.

De ijsplaat van Thwaites is in hoog tempo aan het verzwakken. Warm oceaanwater smelt de ijsplaat aan de onderkant af, waardoor die in de afgelopen decennia dun en zwak is geworden. Warme oceaanstromen zorgen op sommige plekken zelfs voor een wel tien keer sterkere smelt van de ijsplaat dan op andere plaatsen, waardoor van onderaf kloven in het ijs kunnen ontstaan. De westelijke helft van de ijsplaat is al volledig versplinterd en is inmiddels veranderd in een losse verzameling ijsbergen.

4 jaar van de Thwaites Glacier ijs tong van Stef Lhermitte op Vimeo. 4 jaar ijstong van de Thwaites-gletsjer, gemaakt door Copernicus Sentinel-1-satellietbeelden, die laten zien hoe deze chaotische ijstong een verzameling ijsbergen is geworden die aan elkaar zijn gelijmd door zee-ijs en die versneld smelten.

Grote gevolgen

Een versnelling van deze gletsjer kan grote gevolgen hebben. Dit kan namelijk een reeks van zelfversterkende processen in gang zetten. De Thwaites gletsjer ligt in een diepe put onder zeeniveau, wat hem extra kwetsbaar maakt (figuur 3). Als de ijsstroom versnelt zal de gletsjer, als een uitgerekt elastiek, dunner worden. Hierdoor kan oceaanwater onder de gletsjer sijpelen en deze een beetje optillen. Omdat het ijs losraakt van de bodem verkleint dit de wrijving die de ijsstroom afremt. Dit uitrekken, dunner worden, en optillen van de gletsjer leidt dus tot een nog snellere ijsstroom, een nog dunnere gletsjer, meer sijpelend oceaanwater, enzovoorts.

Deze gevolgen blijven niet beperkt tot Thwaites alleen, aangezien al het ijs in West-Antarctica met elkaar verbonden is en grotendeels in een diepe put onder zeeniveau ligt. Een versnelling van de Thwaites gletsjer zal dus ook leiden tot een versnelling van omliggende gletsjers en zal daarmee heel West-Antarctica minder stabiel maken.

Bodemhoogte onder het ijs in West-Antarctica. De put onder het ijs van West-Antarctica is tot 3000 meter onder zeeniveau. (Bron: Morlighem et al., 2020) Via KNMI

Of en wanneer we de komende eeuwen met een zeespiegelstijging van 2 meter te maken krijgen hangt sterk af van de Thwaites gletsjer. Zolang de opwarming binnen 1,5 graden blijft en de huidige versnelling van Thwaites niet doorzet, blijft de 2 meter de komende eeuwen uit zicht. Als echter de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen blijft groeien en Thwaites blijft versnellen, is een zeespiegelstijging van 2 meter nog deze eeuw mogelijk. Daarom kijken de zeespiegel-wetenschappers van het KNMI continu met een schuin oog naar deze ene gletsjer aan de andere kant van de aardbol.