Vijanden van de democratie

30 augustus 2021 door Rein Heijne
Vijanden van de democratie
Frits Bolkestein werd 78 in 2007 Foto Pieter Boersma cco

Onlangs las ik een verhelderend interview met de liberale goeroe in ruste Frits Bolkestein in de Groene Amsterdammer. Daaruit bleek dat wijsheid niet altijd met het voortschrijden der jaren komt. Nog steeds steekt hij de kop in het zand, wanneer gevraagd wordt naar zijn rol als makelaar van het ‘neoliberalisme’. In alle onwetendheid hebben zijn Nederlandse volgelingen al decennia lang de neoliberale ideologie omarmd. Een ideologie die volgens hem niet eens bestaat. Waar zou deze liberale voortrekker al die tijd geweest zijn? Zou hij zich wel eens afgevraagd hebben hoe de grote problemen, waarmee wij heden ten dage geconfronteerd worden, konden ontstaan? Zijn credo is ‘vrijheid’: “Vrijheid staat voor mij boven alles” aldus onze liberale vrijbuiter.

Enkele jaren terug vond hij nog dat de 18de eeuwse denker Bernard Mandeville voor hem een lichtend voorbeeld was. Dat wedijver, hebzucht, eerzucht en consumentisme vanzelf tot welvaart en sociale welvaart leiden. “Om het geluk der maatschappij te verzekeren is het noodzakelijk dat grote delen van de bevolking zowel onwetend als arm zijn”, aldus zijn inspirator Mandeville ooit. Tja, liberalisme is liefde zullen we maar denken.

In haar Vrijheid. Een woelige geschiedenis. stelt historicus Annelien De Dijn dat het individualistische vrijheidsbegrip is bedacht door conservatieve elites die zich tegen de  idealen van de Frans Revolutie hebben gekeerd. Voor een evenwichtige, duurzame democratie en samenleving zijn naast ‘vrijheid’ ook nog twee andere waarden van eminent belang: ‘gelijkheid’ en ‘broederschap. Broederschap vormt daarbij een essentiële voorwaarde om ‘gelijkheid’ en ‘vrijheid’ van een ieder volledig tot hun recht te laten komen. Broederschap als het bindmiddel van de samenleving.

Maar onder invloed van het neoliberalisme worden mensen te veel aan hun lot overgelaten, waardoor de rol en betekenis van broederschap wordt ondergraven. Er is een kille wind ontstaan die het maatschappelijk klimaat meer en meer doet verslechteren. Wie niet mee kan doen valt af, of neemt het lot in eigen hand. Dat kunnen we natuurlijk ook ‘vrijheid’ of ‘eigen verantwoordelijkheid’ noemen, maar dergelijke etiketten verhullen daarmee een rauwe werkelijkheid.

“We moeten weer leren elkaar te zien als leden van een gemeenschap. Je kunt geen florerende democratie hebben als mensen alleen praten over hun individuele vrijheid en zich niet lid voelen van die gemeenschap,” aldus De Dijn. Zij trekt een opvallende conclusie: we hebben ons idee van vrijheid te danken aan de vijanden van de democratie.

Reacties: contact@vandaagenmorgen.nl 

Cookies

Deze website gebruikt noodzakelijke cookies voor een correcte werking en analytische cookies (geanonimiseerd) om de statistieken van de website bij te houden. Marketing cookies zijn nodig voor laden van externe content, zoals YouTube-video's of widgets van Sociale Media. Zie ons cookiebeleid voor meer informatie, of om je instellingen later aan te passen.