Loïs Dodd, een ‘schilders-schilder’ is een groot publiek waardig
De expositie van Loïs Dodd is zo goed dat ik er voor de tweede maal naar toeging. Een tweede keer om uit te vinden wat ik er als maker van olieverfschilderijen mee kan. Want Dodd is een ‘schilders-schilder’, in de zin van dat haar werk over de schilderkunst zelf gaat. Haar verhaal leeft alleen in schilderijen, en kan niet in een andere - vrij te kiezen - drager voor ideeën of emoties. Ik hou van dit soort schilders omdat er een visie op de kunstvorm zelf te vinden is. Langzamerhand is olieverfschilderkunst een oude discipline aan het worden. Maar door haar werk besef ik dat schilderen zich nog goed staande houdt tussen alle nieuwe manieren om kunst te maken.
Dodd doet me ook nadenken over in hoeverre je schatplichtig bent aan je scholing. Ze zegt op een paar plaatsen dat ze door haar opleiding bepaald is. In de begeleidende documentaire zegt ze dat ze het abstracte niet in haar buurt was op school. En dat het daarom nooit bij haar aangeslagen is en in haar hele carrière niet meer van gekomen is. Nou ja, wat een fatalisme!
De plaatsing en kadrering is bij haar moment wel degelijk een moment van abstractie, het moment waarin de compositie van het werk ontstaat. Op mij maakt het werk de indruk dat ze vormen zo natuurgetrouw en herkenbaar overneemt en gebruikt als maar mogelijk is, zoals een foto dat ook kan. Lijn en vorm als representatie van waar je naar kijkt zijn essentieel in haar werk. Maar je bent altijd een keuze aan het maken voor een kader en een compositie, en voor wat je op neemt in het schilderij en wat je niet laat zien. Dat zijn de elementen die een abstract schilderij bepalen. Bij haar zie je dat deze keuzes de dienst uitmaken, Dodd is dus ook heel interessant voor de abstract werkende schilder!
De expressie of de emotie zo je wilt, komt bij haar werk uit kleur, want die krijgt in al haar werk de rol van het aangeven van de diepte, van het licht en van de sfeer. Dat is buitengewoon knap en rijk in haar werk. Het mooiste zie ik dat in de twee schilderijen van haar uitzicht vanuit het raam aan de achterzijde van haar appartement op de zesde verdieping. Eén in kleur en één in bruinige tinten, beiden naast elkaar opgehangen Ze laten prachtig zien hoe interessant het is om goed en lang te kijken naar wat je omringt. In de winter met veel kleur en op een grauwe dag met veel heel erg mooie bruintinten. Dat kan je alleen laten zien met schilderijen, hieronder de bruine variant. De lucht en het licht zijn prachtig.
View of cemetery and Men's shelter. Oil on masonite 1967 Bld. Lois Dodd, courtesy Alexandre Gallery, New York. Foto RG
Haar talent voor kleur komt heel navolgbaar tot ontwikkeling, vanuit haar scholing dus. Dodd is inmiddels 98 en heeft op de Cooper Union nog lessen gehad in het zelf maken van verf. Uit de rauwe pigmenten en de juiste hoeveelheid olie en andere dragers van kleur. Ze heeft dus een leven lang ervaring met het karakter van pigmenten. Pigmenten worden gewonnen uit het mijnen van metalen, uit planten en dierlijke componenten en veelal gekookt, vermalen en gemengd. Dit proces is zo oud als de grotten van Lascaux. En ieder natuurlijk pigment heeft een eigen transparantie en een eigen manier van samengaan met andere pigmenten. Dat is zowel in de lagen als in het nat in nat schilderen met een precisie en kennis van zaken gedaan die ik nog nooit gezien heb. Het lijkt op een zoektocht naar de waarheid van de oude verfsoorten die in de lange traditie van olieverf schilderen langzaam ontwikkeld zijn. Er hangt een klein werk dat ze dit jaar maakte en daarin zie je hoe goed ze kleur kent en het karakter van ieder pigment inzet.
Toch heeft de huid van de ruimte te lijden onder de zelfverzekerde maar ietwat mechanische kwastbeweging. De kleuren zijn perfect maar het karakter van wat je ziet wordt bepaald door de verf zelf, niet door de aard van wat ze schildert. (zoals bij Rembrandt bijvoorbeeld de huid bestaat uit vermiljoen, lampenzwart, gele oker en loodwit, maar zich laat waarderen als de buitenkant van een persoon. Ook de lijn heeft te veel ratio: als Dodd een raam huis of een schuur als onderwerp neemt, begint ze met een lineaal rechte potloodtekening als ondergrond. Waarom? De expressie van de lijnen zou wat mij betreft veel lyrischer en expressiever kunnen zijn.
Dit voorkomt dat ik het werk echt mooi ga vinden, ik ga haar werk meer en meer bewonderen. Ik bewonder hoe de kleuren in de ruimte zijn en met grote gevoeligheid gekozen zijn en op het doek gezet zijn. Daarbij heeft Dodd in de jaren 70 een uitgesproken voorkeur voor de kleur van de kou. Koele roze's en kale blauwtonen van een zonsondergang in de vrieskou zijn bloedmooi, maar onverbiddelijk naar het landschap. Dat landschap dwingt ze in een compositie. Het is daardoor wel heel open en knap werk.
Loïs Dodd werkt op dit moment, en ondanks haar leeftijd nog steeds op hetzelfde hoge niveau. Het is bijzonder dat ze door haar hele carrière heen uitgesproken en frisse schilderijen heeft gemaakt die pleiten voor grondige kennis van materiaal en ambacht van olieverfschilderijen.
Bekijk ook 'Alles gegeven'.
In het kunstmuseum Den Haag loopt ook de expositie ‘Alles gegeven’. Dat is een volledige andere kijk op olieverfschilderijen en erg leuk als contrast. De vriendschap tussen Jacoba van Heemskerck en Marie Tak van Poortvliet wordt belicht. Van Heemskerck is dus een kunstenaar die - anders dan bij Doss - techniek zoekt bij haar ideeën. Zij heeft om haar ideeën vorm te geven ook houtsneden en glas in lood als techniek gekozen. Met volle overgave dus, en voor de mecenas Marie Tak van Poortvliet een reden ook alles te geven voor de kunst en de planeet. Het zijn twee mooie exposities die elkaar aan- en samen een volle middag vullen.
.gif)
