Zullen de zachte krachten ooit winnen?
Lang heb ik geloofd in “de zachte krachten die zeker zullen winnen op ’t eind”. Deze eerste versregel van het gedicht van Henriette Roland Holst vormde voor mij levenslang de inspiratiebron voor de inzet voor een vredescultuur. Zij schreef dit gedicht in 1918, de Eerste Wereldoorlog was net beëindigd. Het getuigde van veel idealisme, maar de harde praktijk is veel weerbarstiger gebleken. Zullen de ‘zachte krachten’ ooit winnen, zo kan je je afvragen. Of zullen zij moeten wachten tot ze een ons wegen?
Weldenkende mensen hebben door de eeuwen heen bij herhaling gewezen op het grote belang van ‘zachte krachten’. Zij bleven waarschuwen tegen de funeste invloeden van de ‘harde krachten’ en op de enorme materiële schade voor mens en omgeving als gevolg van ‘harde krachten’. Erasmus kan beschouwd worden als een van de belangrijkste ‘zachte krachten’. Hij was pleiter voor redelijkheid, gematigdheid, onbaatzuchtigheid, tolerantie en voor vrede. In zijn ogen was oorlog alleen goed voor diegenen die er aan verdienden. ‘Zachte krachten’ hanteren waarden en beginselen die van wezenlijk belang zijn, zoals vrijheid, verbondenheid, redelijkheid, en actieve verdraagzaamheid. Die kunnen borg staan voor de menselijke waardigheid en gelijkwaardigheid.
Nog steeds vraag ik mij af wie de ‘harde krachten’ zijn. Die weten zich altijd goed verborgen te houden en zijn niet zo gebaat bij openheid en democratisch overleg. De ‘zachte krachten’ lijken niet zo goed opgewassen tegen de”hardliners” van het militair-industrieel-complex en hun neoconservatieve spindokters. Die weten met slimme marketingtrucs en propaganda de mensen om de tuin te leiden. Ze jutten de boel flink op om de politieke leiders angst aan te jagen en weten met behulp van hun mediavriendjes ook de bevolking met hun propagandistische teksten een dreigend vijandbeeld voor te schotelen. Het blijken handelaars in geweld, angst en bedreiging te zijn. En jawel hoor, de vraag naar meer en nog betere wapens schiet als een nucleaire paddenstoel omhoog.
De Europese geschiedenis kent veel zwarte bladzijden die op het conto van de ‘harde krachten’ geschreven kunnen worden. Zoals de gewelddadige uitroeiing van andere, gekoloniseerde niet-westerse, volkeren. In het boek Op zoek naar de ziel van Europa onderscheidt emeritus hoogleraar wijsbegeerte Koo van der Wal twee verschillende gezichten van Europa, dat van:
Ø de ‘Dionysische driften’ met als kenmerken strijd, onderwerping en vernietiging.
Ø de ‘Apollinische‘krachten’ gericht op harmonie, coöperatie, vrede en solidariteit.
Het onderscheid van deze ‘gezichten’ komen overeen met dat van de ‘harde’ en ‘zachte krachten’. Het tweede Europese gezicht doet sterk denken aan het naoorlogse Rijnlands samenlevingsmodel, dat helaas onder invloed van neoliberalisme en neoconservatisme steeds verder is uitgehold. Er zijn nu steeds meer negatieve factoren die de groeiende sociale, politieke en ecologische problemen veroorzaken. We lijken ons te bevinden op een grote rotonde met veel gesloten afritten, waarop we in vicieuze cirkels rond blijven draaien en maken elkaar vervolgens wijs dat we vooruit gaan. Van der Wal bepleit dat Europa zijn ideële kompas uit het stof haalt en weer gaat raadplegen. En dat dit de richting weet aan te geven naar een meer menswaardige samenleving, waarin medemenselijkheid, vrije ontplooiing en expressie, gelijkwaardigheid en solidariteit fundamentele kenmerken zijn.
-S.jpg)
.gif)
