Spread-sheet humanisme (Overpeinzingen van een oude humanist, nr. 2)
(door Rein Heijne)
Met enige verbijstering lees ik over de cynische wijze waarop het kabinet een besluit heeft genomen tot een schaamteloze uitruil van vluchtelingen na de brand in het kamp op Lesbos. In zijn column in de NRC hanteert Zihni Özdil hiervoor de term 'spread-sheet' humanisme. Het is extra cynisch omdat al lang weer vergeten is wie eigenlijk verantwoordelijk zijn voor de grote vluchtelingenstromen.
Vanaf begin deze eeuw werd in Afghanistan en het Midden-Oosten een agressieve Westerse geopolitiek gevoerd, waarbij grote gebieden werden gebombardeerd. De Amerikaanse politicoloog James Paul vindt het geen toeval dat zoveel vluchtelingen Europa binnenstroomden. 'Ze komen grotendeels uit landen die zijn ingestort nadat het Westen heeft geïntervenieerd om hun regime te vervangen', aldus Paul.
Gedurende bijna 45 jaar heb ik mij als humanist proberen in te zetten voor een wat betere wereld en in het kader van de thema’s vrede, mensenrechten en ontwikkelingssamenwerking activiteiten opgezet. Daarbij werd ik vooral ook geïnspireerd door grote humanisten als Erasmus, Erich Fromm en Jaap van Praag. Maar gedurende de inzet voor het Humanistisch Vredesberaad, werd vanuit het Humanistisch Verbond helaas weinig begrip en ondersteuning ondervonden. Dat bleef voornamelijk onzichtbaar.
Volgens Jaap van Praag, oprichter van het Humanistisch Verbond, brachten oorlog en militaire defensie de menselijke waardigheid in gevaar. In Revolutie van de Hoop pleitte Erich Fromm voor een "nieuw, radicaal humanisme" dat in verzet komt tegen oorlog en bewapening, tegen geweld, armoede en uitbuiting en tegen de onderdrukking van het vrije, kritische denken. In een bespreking van Het boek tegen de barbarij van Erasmus vraagt Carel Peeters zich af welke betekenis dit humanistisch geschrift nog heeft, wanneer je bedenkt dat wij nu in het tijdperk van het ‘posthumanisme’ leven. Wat is er in de plaats gekomen van het humanisme en wat heeft gemaakt dat het humanisme aan het verdwijnen zou zijn?
'Dat de twintigste eeuw onmogelijk als een humanistische gezien kan worden met al die oorlogen die er gevoerd zijn, pleit niet voor het humanisme, waarin het beschaven toch een belangrijk element is. Wij hebben het humanisme, waarin de menselijkheid voorop staat, zelf om zeep geholpen. We kunnen het kennelijk niet, mens zijn in de geest van Erasmus, het is te hoog gegrepen', aldus Peeters. Hij vindt dat je het humanisme beter kan beschouwen als een seculiere ketterij, als een afwijkend standpunt tegenover wat normaal wordt gevonden: het voeren van oorlog. Thomas Mann vond een 'militant humanisme' een bittere noodzaak, want enige strijdlust zal nodig blijven om bijvoorbeeld de menselijke waardigheid verdedigen. Die zal ook nu nog steeds nodig zijn om niet lijdzaam toe te blijven kijken bij grote maatschappelijke problemen, zoals bij de vluchtelingenproblematiek.
-S.jpg)
.gif)
