Rust en kunst op het kerkhof
Iedere gek heeft zijn gebrek. Zo ben ik een fervent begraafplaats bezoeker.
Kan me nog herinneren hoe ik met mijn ouders op de algemene begraafplaats Crooswijk ons ondertussen al lang geruimde familiegraf bezocht. Daarna wandelden we via een omweg terug en wees mijn vader me op bijzondere monumenten en beelden; zo is het waarschijnlijk gekomen.
Bij het bezoeken van begraafplaatsen gaat mijn voorkeur uit naar oude begraafplaatsen, het liefst met enkele militaire graven. Ze geven rust en hebben oudere en daarom interessantere (graf) monumenten.
In onze stad heb ik, eenmaal gekozen in de gemeenteraad, ook iets kunnen betekenen. Mede op mijn verzoek is de arcade op het RK begraafplaats Crooswijk hersteld. Het is slechts één van de twee arcades in ons land, de andere staat op de RK begraafplaats in Den Haag.
Trotser ben ik op het feit dat ik, lid van provinciale staten Zuid-Holland, subsidie heb kunnen regelen voor het herstel en de restauratie van het mausoleum van de familie Kruyff op begraafplaats Oud Kralingen. Een uniek nationaal monument, dat barst van de symboliek. Het monument stelt in zijn geheel het menselijke bestaan voor.
Een stukje noordelijker liggen nog oude grafkelders op de plek, waar ooit het kerkje van het dorp Kralingen gestaan heeft. In feite is de hele begraafplaats letterlijk het grondgebied van dat oude dorp en is de laan ernaartoe de spreekwoordelijke “weg naar Kralingen”.
Wandelend op een kerkhof of begraafplaats kijk ik zelden naar namen en data. Ik zoek kunst, die er te kust en te keur te vinden is. Treurende vrouwen, opengeslagen bijbels (dominees), ankers (zeelui) esculapen(medici) en zerken met velerlei symbolische afbeeldingen. Daarbij is kunst ook vaak gelegen in de aanleg van het groen. Oudere kerkhoven hebben vaak monumentale bomen: organische kunstwerken.
In het buitenland bezoek ik als het even kan ook begraafplaatsen. In zuidelijke landen is men veel uitbundiger met het verdriet. Hele bouwwerken en soms bijna straten van mausolea. Ik ben daar wel wat voorzichtiger sinds ik plotsklaps op zo’n begrafenismuur stuitte, waar de kisten van de buitenwereld werden afgesloten met een raampje dat open en dicht kon om kaarsjes neer te zetten. Net iets teveel van het goede.
De enige begraafplaatsen waar ik heb moeten betalen om er op te mogen, liggen op Cuba. Zowel in Santiago de Cuba als Havanna is een toegangskaartje verplicht. Terecht, de rijke families, zoals de familie Bacardi, probeerden elkaar af te troeven wie het mooiste en kostbaarste familiegraf kon bouwen. Het resultaat is spectaculair en sommige van die graven worden nu nog gebruikt door generaties later.*
Oorlogskerkhoven sla ik nooit over. Uiteraard heb ik dus Verdun bezocht, waar weer een ander uiterste in het begraven is gevonden. Van het ossuarium (knekelhuis) is een soort lugubere attractie gemaakt waar de resten van ongeveer 130.000 Franse en Duitse militairen liggen, die via kijkgaten bekeken kunnen worden.
Universeel zijn de symbolen die vrijwel in ieder land kunnen worden aangetroffen. Ze tonen de hoop op eeuwig leven. Vlinder (komt uit zijn pop) palmtak (vieren overwinning op de dood) acaciatak (blijft groen) slang die in zijn staart bijt (cirkel) en uiteraard de gekruisigde Christus en het kruis.
Andere universele symbolen zijn die van de dood zelf. Vaak een schedel (soms met knekels) die vele kerkhofpoorten en monumenten siert. Een uitgedoofde fakkel. Een leeggelopen zandloper. Een zeis, waarmee de draad tussen lichaam en ziel doorgesneden is. Een geknakte bloem (te vroege dood) Gebroken zuil (plotselinge dood)
De meest indrukwekkende begraafplaats in ons land ligt in Ysselsteyn (Noord Limburg) Daar liggen de resten van meer dan 31.000 totaal verspilde levens. Duitse militairen – velen onder de twintig jaar - gestorven voor het slechtst denkbare doel. Verloren levens en machteloos verdriet van nabestaanden, die gezien de bloemen nog steeds bezoeken brengen.
Resultaat een zee van grijze kruizen: de concretisering van het getal 31.000. Een indringender anti - oorlogsmonument is niet denkbaar. Een gigantisch kunstwerk voor de vrede.
*Men heeft de merkwaardige gewoonte in het bijzijn van de hele familie de skeletten van overledenen in een kleiner kistje te leggen en dieper in de grafkelder te plaatsen, zodat veel ruimte bespaard wordt.
-S.jpg)
.gif)
