Onderschatting is de beste vriend van dit virus

28 maart 2020 door Luuk van Middelaar

(door Luuk van Middelaar)

Mooi hoe in crisistijd saamhorigheid opwelt. Zeventien miljoen Nederlanders zetten zich schrap: alle hens aan dek, „het wordt spannend”, maar we zijn goedbezig. Uit onze ooghoek zien we andere landen andere keuzes maken. Strenger, slapper, korter, langer, wel of niet voor kinderen, mondkapje op of af – doen we wel het juiste? Voor je het weet slaat de twijfel toe.

De eerste linie tegen twijfel was expertise: RIVM-modellen, alles doorgerekend, vertrouw de deskundigen. Het debat van vorige week. In die linie zijn wat bressen geslagen. Tv-tafels en krantencolumns bezweren intussen de twijfel met onze volksaard, traditie, cultuur. „Wij Nederlanders doen het op onze manier.”

Prima, maar blijf alert dat de fierheid rond het nationale haardvuur niet omslaat in volharding in het eigen gelijk.

Ons sterkste nationale verhaal gaat over burgerzin en vrijheid.

Pal nadat premier Rutte op maandag strengere maatregelen had aangekondigd, prees Geert Mak in DWDD het kabinet om de mooie „nadruk op vertrouwen” en contrasteerde hij onze burgerzin en democratische verantwoordelijkheid met de „dwang” in buurlanden. Een fijn zelfbeeld, alleen had Rutte de Nederlanders net daarvoor als „asociaal” uitgekafferd, met boetes tot 400 euro. Het verhaal over burgerlijke vrijheid bleek sterker dan de beleidswijziging naar lockdown.

Dit narratief verhindert ook te leren van de indamming van de Covid-19-uitbraak in Zuidoost-Azië. Columnist Tom-Jan Meeus ziet Nederland als „anti-China” en „gidsland”: „dit landje met zijn strenge arbeidsmoraal en hoge arbeidsproductiviteit” kan de wereld tonen „dat je deze crisis ook kunt bestrijden zonder dictatoriale trekken” (NRC, 24/3).

Terecht wijst Meeus op de spanning tussen burgerlijke vrijheden en verplichte quarantaine, maar ontzeg je zelf niet bij voorbaat de kans te leren van, bijvoorbeeld, democratisch Taiwan, waar burgers het geslaagde AI-gebruik van de overheid kritisch konden volgen.

Wij doen geen behandeling 'die het leven onnodig rekt'

In het Nederlandse zelfbeeld kruipt nog een narratief omhoog: onze nuchtere omgang met de dood. Hebben wij relatief minder IC-bedden dan Italië? Dat komt doordat we hier geen behandeling doen „die het leven onnodig rekt” (schreef de Volkskrant op 22/3).

Aangezien de nieuwe virale vijand vooral hoogbejaarden en zieken treft, is het euthanasiedebat niet ver weg. De dood hoort erbij, meldt Volkskrant-stem Bert Wagendorp ons deze week bestraffend. Wanneer de dood je onverschillig laat, zoals zijn 87-jarige moeder, dan „lach je het coronavirus recht in zijn smoel uit”. Maar de dood laat de meesten van ons niet koud. Hem met alle middelen uit de buurt houden, zien de meeste samenlevingen als teken van barmhartigheid.

Voor liefhebbers van nuchtere feiten: qua coronadoden per hoofd van de bevolking staat ons land in Europa op drie, meteen na Italië en Spanje, en voor Frankrijk, België en ruim twintig andere EU-landen plus het VK. In de cijfers van donderdagavond: Italië 132 doden per miljoen inwoners; Spanje 83; Nederland 25. In Duitsland staat de teller op 3 doden per miljoen en in Griekenland op 2; globaal tien keer minder dan bij ons. Dit ‘code zwart-klassement’ gaat nog schuiven, maar dwingt tot deemoed.

Gidsland? Nu even niet. De cijfers doorkruisen ook het beeld van een ziek, laks Zuid-Europa (zij) versus een weerbaar, noest Noord-Europa (wij).

Onderschatting is de grootste vriend van dit virus, onderschatting van zijn besmettelijkheid en van zijn venijn. Het refrein van Wuhan tot Lombardije en Madrid: „We wisten dat het kwam, maar hebben het onderschat: maak niet dezelfde fout.” Hoed ons voor zelfoverschatting, omwille van zelfbescherming.

Dit artikel verscheen eerder in NRC Handelsblad