NSB gedrag, wat is dat?

02 juli 2020 door Ronald Sørensen

(door Ronald Sørensen)

In de discussie rondom discriminatie is verscheidene malen het woord NSB gedrag gebruikt. De betekenis lijkt tweeërlei: het is een veroordeling van pogingen om mensen met een andere mening in de portemonnee te pakken door bv. adverteerders te ‘waarschuwen’, en om mensen onverwacht figuurlijk een mes in de rug te steken. Ten grondslag aan deze benaming ligt het gedrag van een deel van de NSB’ers in de oorlogsjaren. De NSB verleende hand- en spandiensten aan de bezetters. Een van die diensten was het aangeven van andersdenkenden, verzetslieden en Joden bij de Duitse instanties.

Laat ik voorop stellen dat ik een bloedhekel heb aan het (mis)gebruik  van de Tweede Wereldoorlog in politieke discussies: het zogenaamde ‘Godwinnen’.

Niets valt te vergelijken met een situatie waarin een land verkeert dat gedwongen militairen van een vijandig land binnen haar grenzen krijgt. Militairen die duizenden hebben gedood en die meedogenloos een open stad hebben gebombardeerd. Een land waar diezelfde militairen gewapend op straat orde handhaven, daarbij geen seconde aarzelen om het meest ultieme geweld te gebruiken. Zo’n situatie is gelukkig niet meer voorgekomen en een gebeurtenis in vredestijd kan daar dus nimmer mee vergeleken worden.

Als we vandaag de dag het NSB gedrag van toen analyseren, moeten we eigenlijk eerst bij buitenstaanders te rade gaan. In een Engelse serie over Nederland in WO II valt het de samenstellers op, dat een maand na het bombardement op Rotterdam enkele duizenden NSB’ers massaal zwaaien naar een Duits vliegtuig dat hun vergadering – een zgn. landdag – begroet. Zo’n vliegtuig had toch een maand daarvoor Rotterdam gebombardeerd, merken ze verbaasd op.

Een ander misschien zelfs schokkender feit is, dat na de brute invasie het ledenaantal van de NSB verdrievoudigde! Voor de oorlog amper 30.000 leden en slechts 4% van de stemmen, na de meidagen groeide het aantal leden explosief tot meer dan 100.000 in 1943.

De NSB’ers van het eerste uur wisten precies waarom hun partij ineens zo in trek was en eisten registratie van de nieuwkomers of ‘Meikevers’ zoals zij hen noemden. In hun partijkaart stond dat ze ‘tweede ban’ waren! Eigenlijk stond er: Pas op baantjesjager! Die baantjes waren door de zuiveringen die de Duitsers doorvoerden volop voorhanden.

Binnen de groep nieuwkomers ontstond een soort morele competitie, wie nou echt NSB’er was en wie het om positieverbetering te doen was. Een bekende Rotterdamse Meikever Gerrit van Burink (lid gemeenteraad) stond zich erop voor, dat hij eigenlijk al lang voor de oorlog NSB’er was, maar dat hij niet voor zijn keuze uit mocht komen. De Meikevers wrongen zich in allerlei bochten om maar vooral als volwaardig NSB’er te worden gezien. Zij waren de verraders en gaven graag hun voormalige collega’s aan bij de Duitse politie. Zij waren het ook die uiteindelijk de beste betrekkingen innamen; wat je noemt rücksichtslose baantjesjagers.

Die baantjes waren volop voorhanden, omdat er beroepskamers – een soort gilden – werden opgericht, waarbinnen mensen met het zelfde beroep zich verplicht moesten aanmelden. Binnen die ‘kamers’ hoorden ze van de bezetters en hun NSB loopjongens hoe ze zich dienden te gedragen. Zo was er een ‘cultuurkamer’ voor kunstenaars, waarbinnen ook een ‘persgilde’ zat: een onder NSB toezicht gestelde vereniging voor de journalistiek. Zij vertelden hun collega’s hoe ze dienden te schrijven en gaven verkeerde berichten door aan de bezetter.

Dit resulteerde in het dappere verzet van de vele illegale verzets- bladen, die met levensgevaar controle van het persgilde omzeilden.

Rest de vraag wat nu eigenlijk NSB gedrag is? Is het de opportunistische baantjesjagerij van de Meikevers? Is het mensen die een andere mening hebben aangeven bij machtshebbers die dan sancties kunnen opleggen of is het iemand een mes in de rug steken ter meerdere glorie van jezelf?

Misschien kunnen we beter een ander woord gaan gebruiken.

Over de columnist

Ronald Sørensen

Ronald Sørensen (Rotterdam,1947) studeerde biologie en geschiedenis en was 32 jaar leraar in het voortgezet onderwijs. Hij is medeoprichter van Leefbaar Rotterdam en was van 2011 tot 2015 lid van de Eerste Kamer. Vanaf 2016 schrijft hij columns voor RV&M.

Haarza(a)kje
09 mrt
Haarza(a)kje
'Ouder uit wie het kind geboren is,' wat is dat?
06 mrt
'Ouder uit wie het kind geboren is,' wat is dat?
Roodkapje voor komende generaties
04 mrt
Roodkapje voor komende generaties
De “maareh-methode” van Den Haag
02 mrt
De “maareh-methode” van Den Haag
Over Nationale Complimenten Dag: de Doeniet variant of de Actiestand
29 feb
Over Nationale Complimenten Dag: de Doeniet variant of de Actiestand
Cookies

Deze website gebruikt noodzakelijke cookies voor een correcte werking en analytische cookies (geanonimiseerd) om de statistieken van de website bij te houden. Marketing cookies zijn nodig voor laden van externe content, zoals YouTube-video's of widgets van Sociale Media. Zie ons cookiebeleid voor meer informatie, of om je instellingen later aan te passen.