Misvattingen over Erasmus en zijn tijd
Onlangs reageerde Ronald Sörensen op het artikel “Tolerantie in tijden van superdiversiteit” in de digitale krant Rotterdam Vandaag & Morgen met de onderstaande kanttekening: 'In de tijd van Erasmus drongen de Ottomanen op in Oost-Europa. Zij waren zelfs voor 16e eeuw uiterst wreed en onverdraagzaam c.q. genocide op genocide. Zelfs Erasmus riep op tot gewapend verzet'.
Tja, tegen dergelijke hardnekkige misvattingen kan het gezonde verstand helaas niet op. In de reactie van deze ‘historicus’ wordt in het geheel niet op de inhoud van het artikel ingegaan. Daarin wordt o.a. gesteld dat “tolerantie als smeermiddel van de democratie” kan worden beschouwd en dat het onderwijs daartoe een belangrijke rol moet spelen om mensen op te leiden tot kritisch nadenkende burgers.
Het gebruik van de term 'genocide' in de context van een periode met godsdienstoorlogen en kruistochten vind ik volledig misplaatst. Je moet maar durven. Een oud-geschiedenisleraar onwaardig. Erasmus had in ieder geval een genuanceerdere visie op de gebeurtenissen in zijn tijd. Hij vroeg zich af wat de Turken de christenen eigenlijk aan kunnen doen. “Want hun daden werden ruim overtroffen door de wandaden van de christenen zelf.” “Werd er ooit onder heidenen zo voortdurend en zo gruwzaam geoorloogd als onder christenen? Welk een woeste oorlogsbrand, hoeveel geschonden verdragen, hoeveel bloedbaden hebben wij de laatste jaren niet aanschouwd!” En inderdaad vond Erasmus het ook moreel gerechtvaardigd om de roofoorlogen van de Turken af te wijzen en zich daartegen te verzetten. Dat klinkt wat anders dan “oproepen tot gewapend verzet”. Hij meende ook dat het vreedzaam samenleven van christenen en Turken het beste middel was om die te bekeren.
In 2010 (!) publiceerde het historisch genootschap Roterodamum in het Rotterdams Jaarboekje het essay 'De eerroof van Erasmus' van Leo Molenaar (Huis van Erasmus) waarin een geslaagde poging werd gedaan een aantal hardnekkige misvattingen omtrent het gedachtegoed van Erasmus de wereld uit te helpen. Kennelijk is dat bij sommigen tevergeefs geweest; die zijn met hun dovemansoren al die tijd in hun eigen bubbel blijven hangen.
Alvorens boude uitspraken te doen, lijkt het mij vooral van belang om bij het beoordelen van en oordelen over historische gebeurtenissen de nodige zorgvuldigheid, inzicht in de context en nuancering, in acht te nemen.
Op de geboortedag van Erasmus 28 oktober a.s. organiseert Huis van Erasmus i.s.m. de Bibliotheek Rotterdam de erasmiaanse samenspraak 'Lof der Tolerantie'.
Foto: Erasmus van Holbein.
-S.jpg)
.gif)
