Het Namenmonument in Amsterdam
Verleden week waren mijn lief en ik een dagje naar de hoofdstad. Daardoor zagen wij kans het Namenmonument op de Weesperstraat te bezoeken waarvan elke baksteen een tijdens de Tweede Wereldoorlog vermoorde jood in herinnering brengt. Aan de openstelling ging een grote hoeveelheid publiciteit vooraf. Daardoor kreeg je de indruk dat het om een gigantische, de omgeving overheersende constructie zou gaan. Het tegendeel is het geval. Als je er niet op verdacht bent, kun je er zelfs aan voorbijlopen zonder het op te merken. Het Namenmonument ligt lager dan het trottoir. Je moet een trappetje af om er in te komen. Je denkt dan aanvankelijk een soort labyrint binnen te treden. Dat komt omdat het uit losse uit muren bestaat met op elke baksteen een naam. Van bovenaf gezien vormen die het Hebreeuwse woord voor “herinnering” . Ze staan dan ook niet in regelmatige rijen bij elkaar. Iets buiten het midden is ruimte overgespaard voor een soort veld met buitenmaatse kiezelstenen. Zulke stenen laten nabestaanden in de joodse traditie op een graf achter. Overal lagen ze langs de muren, daar uit piëteit neergelegd.
Bovenop de muren met de meer dan 102000 namen is een strook spiegelend staal aangebracht. Verder is er geen enkele opsmuk, geen enkele poging om er een opvallend kunstwerk van te maken. De Weesperstraat wordt er dan ook op geen enkele wijze door gedomineerd. Het monument is eerder bescheiden. Het dwingt juist niet tot aandacht.
We vroegen ons af of onze achternamen ook onder de 102.000 zouden voorkomen. Die van mijn lief – een zeer Friese – niet, maar er waren ongeveer vijf rijen bakstenen met de naam Van der Horst van bovenaan de muur tot helemaal beneden. Au fond is dat niet zo vreemd. Van der Horst behoort tot de vijf meest voorkomende familienamen in Nederland. Bij mij in Schiedam heb je een grote protestantse en een katholieke tak. Van Joodse van der Horsten had ik nog nooit gehoord.
Zou het andere Namenmonument in ons land, het digitale Joods Monument , uitkomst bieden? Thuis wacht het computerscherm. Ik raadpleeg www.joodsmonument.nl/. Daar komt bijvoorbeeld Salomon van der Horst te voorschijn. Hij kijkt recht in de camera door zijn knijpbril. Hij draagt een hoed met een zwarte band. Het had een typograaf kunnen zijn net als mijn vader. Kan ik meer over hem vinden? Hij was maar zes jaar ouder dan mijn vader. Op de foto is hij zeventien. Typograaf is hij nooit geworden. Dat was misschien wel gebeurd als hij géén kans had gekregen om door te leren. Hij behaalde zulke goede resultaten dat hij met een beurs naar de universiteit kon. Dat was toen een heel hoge uitzondering. Salomon van der Horst werd wiskundeleraar. Op 14 mei 1943 is hij in Sobibor vergast. Zijn vrouw Hester kwam diezelfde dag om.
Of neem Saartje van der Horst, geboren op de Noorderkanaalweg 11 in Bergpolder waar nu het Schieplein is. Ze staat genoteerd als arbeidster. Ze kwam samen met haar zus Esther in een trein naar Auschwitz terecht, waar zij op 30 april 1943 werd vergast. Haar ouders – Jakob van der Horst en Rosette van der Horst-Voorzanger werden een paar weken later naar Sobibor gedeporteerd. Op 11 juni 1943 is Rosette vergast, Jakob op 9 juli 1943. De derde zus, Anna (15) was al in een eerder stadium van het gezin gescheiden. Zij maakte deel uit van een kindertransport uit Vught via Westerbork naar Sobibor waar zij op dezelfde dag als haar moeder de dood vond. Het is onwaarschijnlijk dat ze elkaar nog tegen het lijf gelopen zijn. Dan wordt ook nog een zus Heintje genoemd, die de oorlog zou hebben overleefd. Dat was het einde van een net Rotterdams arbeidersgezin.
Dan is daar Philip van der Horst, vermoord in Auschwitz op 26 oktober 1942. Hij was toen negen maanden oud. Daar liet ik het voorlopig bij.
Ik had geen idee dat de wijd verspreide familie van der Horst ook joodse takken kent. Dat zal zeker voor de grote meerderheid van mijn talrijke naamgenoten net zo goed gelden.
We waren bij het bezoek aan het Namenmonument zo getroffen dat we nalieten een foto te maken van de muur met al die Van der Horsten erop. Gewoon niet op het idee gekomen.
Toen het echt begon te schemeren, klommen we het trappetje op aan de kant van de brug naar het Jonas Daniël Meyerplein. We keken nog een keer om. Toen zagen we ons portret in het staal dat de muren bekroont. Het monument liet ons ook nog in de spiegel kijken net voordat de duisternis definitief intrad.
-S.jpg)
.gif)
