Herdenken en nooit vergeten
In het boek Slachthuis Vijf beschrijft de Amerikaanse soldaat Billy Pilgrim zijn traumatische ervaringen als krijgsgevangene tijdens het bombardement op Dresden in 1945. Eén zinnetje komt regelmatig terug in het boek: Zo gaat dat.
De schrijver van deze roman Kurt Vonnegut heeft dit vreselijke bombardement zelf meegemaakt. Het gezegde ‘Zo gaat dat’ wordt door hem gebruikt als een teken van berusting. Berusting die we vaak merken bij veel verschrikkelijke gebeurtenissen die niet uit te leggen zijn. Zo gaat dat.
In 1944/1945 werden Nederland en West – Europa bevrijd. Het afschuwelijke en mensonterende fascisme leek definitief verslagen. Gedurende enkele jaren na die bevrijding hoorde je veel mensen aanvankelijk nog wel eens “Dat nooit meer” of “Nooit meer oorlog” uitroepen. Maar de betekenis van die oproepen verwaterde echter snel om vervolgens in de vergetelheid te raken. Zo gaat dat.
Mede, ten koste van grote verliezen en veel opofferingen van onze toenmalige bondgenoot de Sovjet-Unie, kon het vreselijke fascisme worden verslagen. Maar in het Westen bestond er een sterke behoefte aan een nieuwe vijand. Die werd al snel na afloop van de Tweede Wereldoorlog gevonden. Kennelijk vond men de dreiging van de oude bondgenoot groot genoeg om de Koude Oorlog uit te roepen. Zo gaat dat.
Churchill's Iron Curtain Speech in 1946, Westminster College, Fulton, Missouri (VS)
Op 5 maart 1946 gaf Winston Churchill in zijn Fulton-speech het sein om het ”ijzeren gordijn” neer te laten. Het cynische daarbij is dat hij de term “ijzeren gordijn” van de nazi-ideoloog Joseph Goebbels, een van de grootste fascisten, had overgenomen. Die fanatieke fascist gebruikte de term ‘Eiserner Vorhang’ al eerder om daarmee op de Russische dreiging te wijzen. Zo gaat dat.
Toen de afschuwelijke werkelijkheid van de vernietigingskampen steeds duidelijker werd kwam vooral de oproep “Nooit meer Auschwitz” in zwang. Tijdens de laatste Auschwitz herdenking in januari hield de Poolse historicus Marian Turski een indrukwekkende redevoering. Hij vroeg zich af of de mensheid iets geleerd heeft van alle aangrijpende verhalen en getuigenissen. Zo gaat dat.
Volgens Turski kwam het vernietigingskamp Auschwitz niet zo maar uit de lucht vallen. Hoe zal onze toekomst eruit zien als we de lessen uit het verleden vergeten, vroeg hij zich af. Met zijn hartenkreet “Wees niet onverschillig” riep hij vooral jongeren op om lessen te trekken uit de geschiedenis. Hij wees daarbij op de kleine stapjes die geleidelijk tegen Joden in het Berlijn uit de jaren dertig werden genomen waarmee Auschwitz zich al aankondigde.
Zo gaat dat.
Maar hoe komt het toch dat het fascisme in onze tijd weer kwaadaardig de kop lijkt op te steken? In de inleiding van de bundel met getuigenissen Bij ons in Auschwitz schrijft Arnon Grunberg “Auschwitz hangt nog altijd in de lucht, misschien is de lucht minder zwanger van het concentratiekamp en het totalitarisme dan een eeuw geleden, maar dan nog: deze schoot blijft vruchtbaar.” Zo gaat dat.
-S.jpg)
.gif)
