De rol van een politicus in een moderne democratie
At your service, kent u die uitdrukking nog beste lezers? Het is een befaamde uitspraak van Pim Fortuyn. Die bedoelde hiermee dat je als politicus ‘je dienstbaar op moet stellen’. Daarmee gaf hij de kern aan waar het in een democratie om moet gaan. Fortuyn stelde ook dat door individualisering en globalisering de samenlevingsvraagstukken complexer waren geworden. Hij begreep goed wat de rol van een politicus in een moderne democratie zou moeten zijn. Luisteren naar de mensen, uitvinden waar de problemen liggen, zoeken naar de oorzaken en niet met simpele oplossingen aankomen. Kortom, directe en duidelijke communicatie met de burgers. En ook durven te zeggen waar het dan op staat. Maar door die verschrikkelijke aanslag heeft hij geen enkele kans meer gekregen om dat waar te maken.
Helaas hebben zijn aanbidders en volgelingen er daarna een politieke puinhoop van weten te maken. Zonder zich maar enigszins te verdiepen in de essentie van Fortuyns gedachtegoed en in de stand van het land, gingen die op de populistische toer. Het waren veelal de beter- en zekerweters die aan de touwtjes gingen trekken en daarmee is het kwaad kersen eten. Die gingen zich voornamelijk richten op hun politieke tegenstanders, die het zogezegd helemaal verkeerd hadden gedaan. NIKS overleg, NIKS zorgvuldig analyseren en NIKS samenwerken. Nuancering werd overboord gegooid, daar hielden zij niet van. Pogingen om met een eigen partij aan de macht mee te doen mislukten hierdoor faliekant. Vaak vochten zij elkaar wel de tent uit, zoals dat heet. Er moest gescoord worden; slogans gingen de inhoud van beleid overstemmen. Het ‘wij-zij-denken’ ging steeds meer overheersen. Door de toegenomen polarisatie werden de tegenstellingen steeds verder uitvergroot. En zo werd Pim’s politieke erfenis ten grave gedragen.
Waar het in een levende, volwassen democratie vooral om moet gaan, is het creëren van ruimten en mogelijkheden voor ontmoeting, gedachtewisseling, overleg en dialoog. Maar in een tijdvak dat vooralsnog bol lijkt te staan van fanatisme, dogmatisme en onverdraagzaamheid zijn de volksvertegenwoordigers steeds harder op de man gaan spelen. Maar net als bij het voerbal wordt het spel daarmee er niet aantrekkelijker op en verlaten veel toeschouwers vroegtijdig het veld. Bij een democratie betekent dat een verdere uitholling ervan. De grote maatschappelijke vraagstukken, nationaal en internationaal, die op ons afkomen, schreeuwen om fundamenteel andere benaderingswijzen. Maar het politieke denken en handelen voor de aanpak van die vraagstukken blijken nogal achterhaald te zijn. Er lijkt duidelijk sprake van politiek onvermogen dat gepaard gaat met een permanente Babylonische spraakverwarring.
Bij de huidige democratische (wan)orde komen af en toe de tranen in mijn ogen. De absurde toename van het aantal partijen en partijtjes is een indicatie dat de kwaliteit van de democratie steeds minder is geworden. Democratie is kwetsbaar en kostbaar. Dat vereist een zekere zorgvuldigheid die steeds meer uit het oog wordt verloren. Fortuyn wees op de toegenomen complexiteit van maatschappelijke problemen. en waarschuwde tegen de neoliberalisering. als een bedreiging van de democratie. Hij had scherpe kritiek op de doorgeschoten privatisering van publieke voorzieningen en de afbraak van de verzorgingsstaat. Ook vond hij dat ambtenaren en politici het besef dat zij dienstbaar moesten zijn aan de publieke zaak hadden verloren. De recente ellende met de toeslagenaffaire bewijst dat zijn die kanttekeningen niet zijn doorgedrongen tot de bureaucratische dovemansoren. NIKS dienstbaarheid, Niks At your service. De democratie heeft het veld moeten ruimen voor een egocratie.
-S.jpg)
.gif)
