Filterbubbeldemocratie
-L.jpg)
(door Rein Heijne)
Er lijkt sprake van een diepe crisis in de kwaliteit van de democratie. Kern van die crisis is een gebrek aan een open en interactieve communicatie, waardoor ook een ernstige vertrouwenscrisis is ontstaan. Vernieuwing van de democratie is daarom uiterst noodzakelijk en die vormt de grootste uitdaging van onze tijd. De belangrijkste politiek-ethische vraag is of, en hoe een democratisch weerwoord te vinden op conflict, confrontatie en geweld. Want democratie staat of valt met het vermogen en de wil van haar burgers om een bijdrage te leveren aan de samenleving, om open te staan voor verschillen en om geschillen geweldloos te hanteren.
Ooit werd interactief gecommuniceerd binnen politieke partijen. Ledenvergaderingen en partijcongressen vormden de basis van de parlementaire democratie, waardoor de Vox Populi via een bottom-up proces kon doordringen naar hogere politieke echelons. Naar de ‘stem des volks’ werd toen nog wel geluisterd. Die partijdemocratie is inmiddels nagenoeg ter ziele, nadat de partijen zich overgeleverd hebben aan het neoliberale samenlevingsmodel. Zij is geërodeerd en geleidelijk verworden tot een zogenoemde ‘filterbubbeldemocratie’. Filterbubbels kennen geen organisatiestructuur en hangen als los zand aan elkaar. Communicatie vindt vooral plaats via sociale media en bestaat uit een kakofonie van meningen uit de losse pols en ondoordachte kretologie.
Door een doorgeschoten individualisering en maatschappelijke versnippering zijn burgers steeds minder in staat om tot gezamenlijke oplossingen te komen. Hierdoor is een guur populistisch klimaat ontstaan, waarin de kwaliteit van de democratie tot een bedenkelijk laag niveau dreigt af te glijden. Het begrip “populisme” bestaat natuurlijk al langer, maar is steeds meer gemeengoed geworden in de verklaring van de bestaande politieke orde. De politieke elite heeft de essentie van de democratie ernstig veronachtzaamd, waardoor extreme vormen van populisme konden ontstaan en het democratisch functioneren verder is uitgehold.
Maar in een moderne, complexe samenleving is een grote vaardigheid van burgers bij het soepel en creatief omgaan met verschillen, geschillen en conflicten een dringende noodzaak geworden. Daarmee kunnen ook burgers bij dragen aan een beter functioneren van de democratie. Want het functioneren van een democratie is niet alleen en uitsluitend een kwestie van regels, structuren, protocollen en procedures, maar vooral ook van een mentale instelling, oftewel van de cultuur van een samenleving.
Volgens de Amerikaanse socioloog Benjamin Barber vereist een sterke democratie de actieve inbreng van betrokken burgers, vereist zij instellingen die individuen betrekken bij de gemeenschappelijke besluitvorming en de politieke oordeelsvorming. Zonder openbare discussie is democratie niet mogelijk, aldus Barber. Voor de Franse filosoof Tocqueville (1805 – 1859) bestaat er zoiets als de democratische samenleving èn de democratische mens, een model dat zowel een samenleving kenmerkt als de burgers die haar bevolken. Kortom, democratische vernieuwing begint met een kwalitatieve versterking van de ‘Vox Populi’ door de vorming van een kritisch democratisch burgerschap!
-S.jpg)
.gif)
