Deze activiteit heeft reeds plaatsgevonden.

Docu ‘De Lijst van Mengelberg’ dinsdag 4 mei om 22:45 uur bij NPO2

Docu ‘De Lijst van Mengelberg’ dinsdag 4 mei om 22:45 uur bij NPO2
Willem Mengelberg Bain News Service, publisher - cco

Eerherstel voor chef-dirigent Willem Mengelberg?

‘De Lijst van Mengelberg’ wordt uitgezonden op dinsdag 4 mei om 22:45 uur bij NPO2
Concertgebouworkest-dirigent Willem Mengelberg, die na de oorlog zwaar werd gestraft voor zijn nazisympathieën, was actief betrokken bij de redding van tientallen joden. Dat blijkt uit de documentaire

De Lijst van Mengelberg van regisseur Jaap van Eyck

De chef-dirigent van het Concertgebouworkest schreef in de eerste jaren van de oorlog tientallen brieven aan de nazi-autoriteiten, waarin hij voor diverse Joodse personen pleitte om hen niet op transport te zetten. In een groot aantal gevallen waren zijn acties succesvol, zo blijkt uit de film. Van de 48 personen waarvoor Mengelberg zich aantoonbaar inzette, overleefden er 34 de oorlog.
Zo kreeg hoogleraar en ondernemer Ernst Laqueur dankzij de bemoeienis van Mengelberg een stempel in zijn persoonsbewijs waardoor hij niet op transport hoefde en ook geen ster hoefde te dragen. In de film ontdekt Laqueurs kleindochter Helly 75 jaar na de oorlog wie de beschermengel van haar opa was.
Van de 16 Joodse leden van Mengelberg’s Concertgebouworkest overleefden het relatief zeer hoge aantal van 13 van hen overleefden de oorlog. Dat Mengelberg zich voor hen inzette was al langer bekend, de dirigent ging diverse keren ging hij bij rijkscommissaris Seys Inquart langs om voor hen te pleiten. Maar na de oorlog werd dit door de Centrale Ereraad, de zuiveringscommissie voor de kunstsector, afgedaan als eigenbelang. Willem Mengelberg kreeg als straf een levenslang dirigeerverbod en werd de facto verbannen uit Nederland.
Nabestaanden uiten nu hun twijfels over het stempel oorlogsmisdadiger dat Mengelberg kreeg opgeplakt. ‘Mengelberg redde het leven van mijn familie’, vertelt dierenarts Aat Tromp in de film. Zijn vader Sam was violist in het orkest. Voor zijn ‘gevoel’ is het tijd voor de rehabilitatie van Mengelberg. ‘We zitten hier als overlevenden door hem. Kan je over iemand die je leven heeft gered, zeggen dat hij fout was? Hij was politíek gezien fout, maar hij heeft niemand vermoord. Hij heeft alleen maar, wat mij betreft, mensen gered. Dus om te zeggen: je bent een oorlogsmisdadiger, dat lijkt mij niet terecht.’
Ook de nazaten van ondernemer Laqueur worstelen met de vraag of enig eerherstel voor Mengelberg op zijn plek zou zijn. ‘Ik kan niet oordelen over het geheel, ik kan alleen maar laten zien dat hij een belangrijke speler is geweest bij het redden van mijn grootouders. Dat is iets fantastisch waar ik Mengelberg heel erg dankbaar voor ben’. De directeur van het Concertgebouw, David Bazen, oordeelt harder: ‘Hij was een groot musicus, maar een klein mens.’
‘Mengelberg redde mijn familie het leven’ vertelt dierenarts Aat Tromp in de film. Zijn vader Sam was violist in het orkest. In de film maakt Sam Tromp opnieuw de reis die zijn familie in de oorlog aflegde. Met andere hooggeplaatste Nederlandse joden werden ze aanvankelijk geïnterneerd in een kasteel in Barneveld, daarna verbleef de groep in een barak voor geprivilegieerden in Westerbork en eindigde na een kort verblijf in Theresienstadt in Zwitserland.
De film laat er geen twijfel over bestaan dat Mengelberg daadwerkelijk nazi-sympathieën had. In de kelder van zijn buitenhuis in Zwitserland ontdekte regisseur Van Eyck stapels nazikranten. ‘Op de vraag of het tijd is voor de rehabilitatie van Mengelberg is geen eenduidig antwoord mogelijk’, zegt de regisseur.
‘Maar na de bevrijding is er veel te snel over hem geoordeeld, een oorlogsmisdadiger was hij zeker niet. Toch is dat beeld overeind gebleven. De film laat zien dat het verhaal ook een totaal andere kant heeft’.

De Lijst van Mengelberg is een coproductie van producent Moondocs met de Joodse redactie van de EO.

De film wordt uitgezonden op 4 mei om 22:45 uur bij NPO 2 / EO

Wanneer?
4 mei 2021 van 22.45 tot 23.45 uur
Organisator
NPO TV
035-6775755
info@npostart.nl
Locatie:
NPO Postbus 26444
1202 JJ Hilversum
Cookies

Deze website gebruikt noodzakelijke cookies voor een correcte werking en analytische cookies (geanonimiseerd) om de statistieken van de website bij te houden. Marketing cookies zijn nodig voor laden van externe content, zoals YouTube-video's of widgets van Sociale Media. Zie ons cookiebeleid voor meer informatie, of om je instellingen later aan te passen.