Nacht van de Sociologie
Op de Nacht van de Sociologie zijn in de drie zalen van Arminius een keur aan lezingen, debatten en theater. De wereldberoemde socioloog Robert Putnam zal geïnterviewd worden over zijn nieuwste boek Upswing. Ontdek dat vreemden jou wél zullen helpen als je op straat in de problemen komt of luister naar Raoul Heertje over hoe mensen met elkaar omgaan. Verder: wat kan sociologie leren over jouw intiemste persoonlijke keuzes en bestaat ‘ras’ nu wel of niet? Een bijzonder gesprek met de voorzitter van de Onderwijsraad over de erfelijkheid van intelligentie: zorgt deze voor een tweedeling in Nederland? Daarnaast zal voor de eerste keer een prijs worden uitgereikt voor het beste sociologische boek van het jaar en er is de presentatie van een speciaal voor deze Nacht geschreven essay Gedeelde Angsten. Laat je na al deze boeiende presentaties even masseren door onze sociologische masseurs om daarna op een nieuwe manier na te denken over werk, over de opkomst van de slimme stad of om een lezing te volgen over vrijgevigheid. Ga mee met de Rotterdamse nachtwandeling of datawandeling en dans met DJ Pepper, die aan het einde van de avond alle groepen mensen bij elkaar brengt of droom weg met Wordbites, silent poetry die verbinding maakt…. Kom vroeg om het welkomstwoord van Mark Rutte mee te maken, die zich omstandig zal excuseren voor zijn uitspraak dat hij bij de corona-rellen geen behoefte had aan sociologische verklaringen. Gave avond!
Voor het tijdschema doorscrollen tot onderaan deze pagina.
Welkom door Mark Rutte
Begin dit jaar had Mark Rutte na de avondklokrellen ‘geen behoefte aan sociologische verklaringen’. Enkele sociologen reageerden in de Trouw dat sociologie niet gelijk staat aan soft beleid. Ook de Nacht van de Sociologie heeft Mark Rutte hierop gewezen en hij betreurt de ontstane commotie, hoewel hij geen excuses maakt omdat hij geen actieve herinneringen heeft aan sociologische verklaringen. Vanuit het torentje zal Mark Rutte de bezoekers van de Nacht van de Sociologie toespreken en hen een gave avond toewensen!
Upswing met Robert Putnam en Pearl Dykstra
Robert Putnam brak wereldwijd door met zijn boek Bowling Alone, over de individualisering van de maatschappij. President Bill Clinton, Tony Blair en in Nederland Wouter Bos vroegen zijn advies en met de Engelse koningin Elizabeth sprak hij over de verbindende rol van de monarchie. Zijn nieuwe boek Upswing is een vervolg op Bowling Alone, waarin Putnam laat zien dat individualisering en ‘wij-gevoel’ elkaar afwisselen in decennialange periodes. Wat zijn de voorwaarden voor een nieuw ‘wij-gevoel’? Putnam zal via zoom live worden geïnterviewd, waarbij er gelegenheid is tot het stellen van vragen. Interview: Pearl Dykstra Voertaal Engels.
Robert Putnam is Malkin Research Professor of Public Policy aan de Harvard Universiteit. Van president Barack Obama kreeg hij de National Humanities medaille voor zijn bijdrage aan het begrip van de Amerikaanse maatschappij. Zijn werk is in twintig talen vertaald en hij is een van de meestgeciteerde sociologen ter wereld.
Pearl Dykstra is hoogleraar Empirische Sociologie aan de Erasmus Universiteit en was lange tijd Deputy Chair, Group of Chief Scientific Advisors Cabinet of European Commissioners, die waakt over het wetenschappelijke gehalte van het Europese beleid.
Mensen helpen slachtoffers op straat wél
In 1964 werd Kitty Genovese op straat vermoord. Volgens de New York Times waren maar liefst 38 mensen getuige van deze moord, maar niemand greep in. Dit is bekend geworden als het ‘omstander-effect’: als veel mensen getuige zijn van een ongeluk of conflict, neemt niemand verantwoordelijkheid. Later ontstonden echter twijfels: mensen zouden de politie wel hebben gebeld en het getal van 38 getuigen zou overdreven zijn.
Tegenwoordig hangen op straat overal camera’s. Marie Rosenkrantz Lindegaard ontdekte na analyse van honderden ongelukken en conflicten dat in meer dan 90% van de gevallen omstanders wél helpen. De vraag is eerder: wanneer grijpen omstanders niet in? Verschilt deze hulpvaardigheid per land? En wat kun je het beste zelf doen op straat bij een incident of ongeluk?
Marie Rosenkrantz Lindegaard is bijzonder hoogleraar Dynamics of Crime and Violence aan de Universiteit van Amsterdam. In haar onderzoek richt Lindegaard zich op het gebruik van beveiligingscamera’s. Haar onderzoek naar het omstander-effect is wereldberoemd en is ook beschreven in de bestseller De meeste mensen deugen van Rutger Bregman.
Sociologische massage
De Nacht van de Sociologie is uitgaan met inhoud. Maar het is goed om af en toe weer even het lichaam te voelen, om weer fris en verkwikt de ander tegemoet te komen. Twee masseurs staan in de Commissiekamer voor u klaar en brengen u in een mum van tijd weer in de optimale sociologische sfeer!
Bestaat ras?
Ras is een lastig onderwerp. Het is beladen omdat het gebruikt wordt om bevolkingsgroepen weg te zetten als minderwaardig. Biologisch gezien bestaat het niet, maar er zijn wel genetische en uiterlijke verschillen tussen bevolkingsgroepen. Daarom komt ras elke keer weer naar boven, bijvoorbeeld in de misdaadbestrijding waar met DNA-materiaal het etnische uiterlijk van verdachten achterhaald kan worden. Daarnaast komen bij bepaalde bevolkingsgroepen specifieke ziektes vaker voor en de laatste zeventig jaar is de 100 meter sprint bij de mannen niet meer gewonnen door een witte sporter. Waar staat ‘ras’ heden ten dage voor? Hoe om te gaan met genetische verschillen tussen etnische groepen, zonder te vervallen in racisme? Amade M’Charek wordt geïnterviewd door Jacco van Sterkenburg.
Amade M’Charek is hoogleraar Antropologie van de Wetenschap aan de Universiteit van Amsterdam. Ze doet onderzoek naar de relatie tussen wetenschap en samenleving, in het bijzonder op het gebied van de genetica en de forensische genetica.
Alledaagse sociologie volgens Raoul Heertje
Raoul vertelt over wat hij allemaal niet weet. Dat corona ons verbond en verbindt. Dat jij misschien veel beter weet wat er geweten moet worden. Maar dat op deze mooie Nacht de zo populair geworden ‘tweedeling’ niet zal ontstaan. Is die tweedeling niet een lui verzinsel ons in groepen te verdelen zonder zelfs maar de groepen te benoemen? En waarom is het dan geen driehonderdzesdeling? Ik weet zeker dat we best wel met elkaar kunnen praten zonder meteen in wokewappiewoorden te vervallen. Hopelijk jij nog niet, dan zie ik je graag vrijdagavond in de zaal.
De erfelijke tweedeling van Nederland
Al meer dan een halve eeuw gaan veel kinderen uit armere gezinnen studeren en velen hebben daarna carrière gemaakt. Dat is heel mooi, maar volgens Kees Vuyk zit er een levensgrote adder onder het gras: intelligentie is in hoge mate erfelijk. Doordat slimme kinderen vertrekken uit armere milieus ontstaat een onderklasse van mensen voor wie studeren een onmogelijk ideaal is. Dit leidt tot een tweedeling in de maatschappij, veel frustratie en een groei van het populisme. Moet de overheid stoppen met de nadruk op kansengelijkheid in het onderwijs? Moeten de kwaliteiten van de hand (ambachten) en het hart (zorg) net zo hoog gewaardeerd worden als die van het hoofd? Kees Vuyk gaat hierover in gesprek met Edith Hooge. Gespreksleiding: Halil Karaaslan.
Edith Hooge is voorzitter van de Onderwijsraad, die advies geeft over onderwijsbeleid en -wetgeving aan de regering en de Eerste en Tweede Kamer. Daarnaast is zij hoogleraar Onderwijsbestuur aan TIAS, Universiteit van Tilburg.
Kees Vuyk was universitair hoofddocent geesteswetenschappen en won met zijn boek Oude en Nieuwe Ongelijkheid de Socrates Wisselbeker voor het belangrijkste filosofische boek van 2017.
Hoe sociologie kan helpen jouw meest persoonlijke keuzes beter te begrijpen
Veel van onze keuzes of voorkeuren lijken heel persoonlijk. Mensen denken vaak uniek te zijn in de dingen die ze denken, voelen en doen. De sociologie leert ons echter dat zelfs de meest persoonlijke van onze keuzes niet helemaal van onszelf zijn. Dit geldt ook voor cruciale keuzes die we maken op het gebied van liefde, gezondheid en de dood. Onze sociale context bepaalt in grote mate op wie we verliefd worden en wat we op seksueel gebied aantrekkelijk vinden. Maar ook hoe gezond we leven en hoe oud we uiteindelijk worden. Ja, want zelfs de dood blijkt een in en in sociologisch fenomeen te zijn, zoals een grondlegger van de sociologie, Emile Durkheim, al ontdekte. Kennis van de sociologie is daarom belangrijk om je persoonlijke keuzes beter te begrijpen en nog eens te overdenken.
Samira van Bohemen is cultuursocioloog aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Zij doet momenteel een groot onderzoek naar de sociale organisatie van ‘seksualiteit’.
Werk kan anders
Het opvoeden van kinderen, een huishouden draaiend houden of de zorg voor vrienden, buren of familie, dit wordt vooral gedaan uit liefde. Daarom zien we het meestal als iets dat naast of bovenop betaald werk gedaan moet worden. Maar volgens Lynn Berger is zorgzaamheid geen eindeloze bron en heeft zorg vaak meer tijd, energie en ruimte nodig. Wat betekent het voor de beleving én de verdeling van zorgtaken, wanneer we erkennen dat zorg ook werk is?
Daarnaast wordt betaald werk gezien als een van de belangrijkste bronnen van zingeving en waardigheid. Maar volgens Thomas Kampen ervaren veel mensen met lage lonen, geestdodend of zwaar werk dat helemaal niet zo. En werkelozen hebben vaak het gevoel een minderwaardig leven te leiden. Moeten we betaald werk relativeren en vrijwilligerswerk en andere dingen in het leven meer waarderen? Of is het misschien wel tijd voor béter werk: een recht op zinvol werk, zoals een basisbaan?
Lynn Berger en Thomas Kampen zijn benieuwd naar wat bezoekers van de Nacht van de Sociologie vinden. Ze geven een korte inleiding en gaan in gesprek met het publiek. Gespreksleiding: Marianne Vorthoren.
Lynn Berger is correspondent Zorgzaamheid bij de Correspondent en is journalist-in-residence bij NIAS, waar ze werkt aan een boek over zorgzaamheid, zie https://nias.knaw.nl/fellow/berger-lynn/
Thomas Kampen is docent en onderzoeker aan de Universiteit voor Humanistiek. Hij promoveerde op ‘vrijwilligerswerk’ en werkt bij NIAS aan publicaties over de bijstand en ontwikkelt onderzoek naar de gevolgen van de coronacrisis voor mensen met een arbeidsbeperking, zie https://nias.knaw.nl/fellow/kampen-thomas/
Wordbites
Wordbites is een poëtische mix van gesproken woord met live muziek. Pakkende performance-poëzie die kraakt, bijt of streelt. Subtiel op smaak gebracht met een scheut humor en een mespunt stilte. Op de debatnacht speelt Wordbites samen met trompettist Sybren van Doesum via de stille disco. Silent Poetry dus.
Gedeelde angsten
Angstgevoelens zijn individueel, maar er zijn ook veel sociale onzekerheden die ons verontrusten. De angst dat voedsel niet op verantwoorde wijze geproduceerd is, dat een relatie spaak kan lopen, dat we dalen op de sociale ladder en dat de toekomst enkel onheil zal brengen: wat we samen vrezen zegt iets over onze samenleving.
Socioloog Rudi Laermans betrekt onze voornaamste collectieve angsten op bredere tendensen, van de toenemende individualisering en globalisering tot het veelvuldig flexwerken en de invloed van nieuwe media. Hij bespreekt de manieren waarop we individueel en maatschappelijk omgaan met gedeelde onzekerheden. Elke cultuur blijkt gevoelig te zijn voor angstentrepreneurs die met angsttherapieën munt proberen te slaan uit onze collectieve angsten. Gedeelde angsten liggen aan de basis van de moderne verzorgingsstaat. Moeten we in tijden van oude en nieuwe collectieve angsten opnieuw nadenken over de invulling van onze verzorgingsstaat? Rudi Laermans wordt geïnterviewd door Sophie van Balen.
Rudi Laermans is hoogleraar sociale theorie en kunstsociologie aan de Katholieke Universiteit Leuven. Hij publiceerde eerder onder meer De maatschappij van de sociologie en vorig jaar verscheen zijn lovend ontvangen essaybundel Ik, wij, zij. Sociologische wegwijzers voor onze tijd. Speciaal voor de Nacht van de Sociologie schreef hij het essay Gedeelde angsten, kleine sociologie van maatschappelijke onzekerheid, verschenen bij Boom Uitgevers.
Vrijgevigheid
In het nieuws lijkt het soms alsof filantropie vooral een speeltje is van de superrijken. Maar volgens hoogleraar Theo Schuyt is het een universeel verschijnsel dat ons – letterlijk – helpt te overleven. Maar filantropie is meer dan een EHBO-doos, het versterkt ook de gemeenschapszin, fungeert als cement in een afbrokkelende individualistische cultuur. Aan welke doelen geven mensen het meest? Wie geeft het meest? Hoe verschilt filantropie tussen culturen? En wanneer helpt filantropie en wanneer niet?
Theo Schuyt is hoogleraar Filantropie aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Hij wordt beschouwd als een wetenschappelijk pionier in filantropische studies en wordt geregeld gevraagd voor radio en tv.
Kunt u de slimme stad nog bijhouden?
Rotterdam digitaliseert in hoog tempo. Overal hangen camera’s, het verkeer maar ook smartphones worden gevolgd en allerlei sensoren houden van alles en nog wat bij. Met af en toe opmerkelijke projecten, zoals deze ‘slimme palen’ in Lombardijen (https://www.youtube.com/watch?v=HK52yDi29kM&ab_channel=HuubKeulers). De discussie over deze gegevens gaat echter allang niet meer alleen over zorgen om privacy. Wie mogen deze data bijvoorbeeld inzien? Hebben burgers niet het recht om te weten hoeveel verkeer er langskomt in hun straat, waar grond vervuild is of waar het meest wordt ingebroken? Moet de overheid deze gegevens op een eenvoudige manier beschikbaar stellen, zodat burgers geïnformeerd kunnen meepraten over hun woning, straat of buurt? En moeten sommige data juist verborgen blijven? Zo was er recentelijk de oproep aan de Kamer van Koophandel om adresgegevens van mensen die zich bezig houden met gevoelige onderwerpen, zoals freelance journalisten, af te schermen. Jiska Engelbert geeft inzicht in de huidige fundamentele discussie rondom digitalisering en de slimme stad. Tijdens haar lezing zijn in de zaal deelnemers aanwezig die net terugkomen van een ‘datawandeling’. Zij hebben door Rotterdam gewandeld en gekeken welke gegevens allemaal waar verzameld worden. Wat hebben zij meegemaakt?
Jiska Engelbert werkt aan de Erasmus Universiteit en doet onderzoek naar de slimme stad. Zij is columnist bij Vers Beton.
Rotterdamse Datawandeling
Ga mee met de datawandeling en wordt je bewust van de camera’s en sensoren die in Rotterdam alles meten en volgen. Kijk eens om je heen: de apparatuur is in de afgelopen jaren steeds kleiner geworden… In een kleine groep loop je door de stad en praat je onder leiding van een gids over wat je ziet, maar ook over wat je niet ziet. De datawandeling start om 20:00, duurt 50 minuten en sluit daarna aan op de presentatie van Jiska Engelbert over de slimme stad. Aanmelden kan door een mail te sturen naar publiciteit@arminius.nl. Let op: beperkt aantal deelnemers!
De Sociologische Bril
De Sociologische Bril is een nieuwe prijs voor het beste publiek-sociologische boek. Er zijn vier genomineerden: Mijn ontelbare identiteiten van Sinan Cankaya, Geen tijd van Ton Korver, Eindelijk weten wat seks is van Linda Duits en Ik, wij zij van Rudi Laermans.
Rotterdamse Nachtwandeling
Het lijkt zo gewoon, een stad met gebouwen en mensen. Maar door de ogen van een socioloog ziet alles er anders uit. Monique Kremer en Radboud Engbersen nemen je mee op een wandeling door een superdiverse wijk met ontwikkelingen als verhipping, vergroening, etnisch ondernemerschap en bewonersverzet. Hoe mensen mét en langs elkaar leven en hoe conflicten en hun oplossingen nog steeds zichtbaar zijn in de stad. De Rotterdamse Nachtwandeling begint om 22:00 bij de kassa van Arminius en is uiterlijk 23:30 weer terug. Aanmelden kan bij publiciteit@arminius.nl. Let op: beperkt aantal deelnemers!
Monique Kremer is bijzonder hoogleraar Actief Burgerschap aan de Universiteit van Amsterdam.
Radboud Engbersen is expert Sociaal Domein bij Movisie.
DJ Pepper
DJ Pepper draait tussen de presentaties in de Grote Zaal sociologische hits uit de geschiedenis van de popmuziek. En aan het eind van de avond brengt hij de mensen bij elkaar en vallen alle verschillen weg, zie ook www.pepperandsoul.nl.
Boekenverkoop door Van Gennep
Onder de indruk van een lezing? Neem een van de vele boeken van de sprekers mee en laat deze signeren! Of bereid u voor op een lezing door het boek vooraf te bestellen. Dat alles kan met Boekhandel v/h Van Gennep, zie www.boekhandelvangennep.nl.
Tijdschema
Grote Zaal
20:00 Welkomstwoord door Mark Rutte
20:03 Upswing met Robert Putnam en Pearl Dykstra
21:00 Erfelijke tweedeling met Kees Vuyk en Edith Hooge
22:00 Gedeelde angsten met Rudi Laermans
23:00 Raoul Heertje
0:00 DJ Pepper
presentatie: Lauren Verbrugh
Bovenzaal
20:00 Ras met Amade M’Charek
21:00 Uitreiking Sociologische Bril met Mark van Ostaijen
22:00 Vrijgevigheid met Theo Schuyt
23:00 Mensen helpen slachtoffers wél met Marie Rosenkrantz Lindegaard
presentatie: Josje ten Cate
Raadszaal
20:00 Sociologie helpt persoonlijke keuzes te begrijpen met Samira van Bohemen
21:00 Slimme Stad met Jiska Engelbregt
22:00 Werk kan anders met Lynn Berger en Thomas Kampen
23:00 Wordbites
presentatie: Gijs Custers
Kassa Arminius
20:00 vertrek datawandeling
22:00 vertrek Nachtwandeling met Monique Kremer en Radboud Engbersen
De Nacht van de Sociologie wordt georganiseerd door Arminius, De Sociologische Bril, ESSB, NIAS, NWO, Sociale Vraagstukken, UvA, EUR en uitgeverij Boom